Theo định nghĩa từ từ điển, “hiện tượng” chỉ những sự kiện, sự việc xảy ra một cách bất thường mà con người có thể quan sát được. Đối chiếu với hiện tượng trong âm nhạc Việt, có thể hiểu đơn giản, nó là một ca khúc hiện tượng, ca sĩ hiện tượng hoặc một hiện tượng mạng đột nhiên bùng nổ tại một thời điểm nhất định. Hiện tượng xảy ra nhất thời, không có nghĩa là mãi mãi. Thế nên, nó hoàn toàn có thể bị thay thế bởi một hiện tượng mới, hợp trend hơn, độc đáo hơn và đáp ứng được thị hiếu của khán giả trẻ hơn.

Nhạc sĩ Nguyễn Văn Chung từng nhấn mạnh: “Hiện tượng đơn thuần chỉ là một món ăn lạ” mà đã lạ thì nghiễm nhiên có sức hút. Vì thế, mỗi năm trôi qua, bên cạnh việc thống kê những thành tích âm nhạc đáng tự hào, báo chí không quên điểm qua những hiện tượng vụt sáng. Ngạc nhiên thay, nó còn nhiều hơn cả số cúp mà Sơn Tùng M-TP, Đông Nhi, Noo Phước Thịnh, Soobin Hoàng Sơn hay Tóc Tiên đạt được tại các lễ trao giải vào dịp cuối năm.

Nói đâu xa, Sơn Tùng M-TP cũng là một hiện tượng sau khi “Cơn mưa ngang qua” oanh tạc một kênh nghe nhạc trực tuyến lớn nhưng cụm từ “hiện tượng” đính kèm ở cậu hay Hương Tràm, Uyên Linh, Đức Phúc, Hồ Văn Cường, Phương Mỹ Chi khác biệt hoàn toàn với hiện tượng trong biệt danh của Lệ Rơi, Tùng Sơn, Hoa Vinh và cả Jack,…

"Với cá nhân tôi, việc các "hiện tượng âm nhạc" xuất hiện là việc bình thường, trong dòng chảy liên hồi của âm nhạc, khi dòng nhạc này trở nên quá thịnh hành, tất nhiên khán giả sẽ trở nên "bội thực", họ cần 1 món ăn tinh thần mới hơn, lạ hơn, 1 trào lưu nào đó khác biệt hơn, vì thế, đó là thời điểm để những bài hát "khác biệt" nổi lên thành 1 "hiện tượng"". Phân tích về việc "hiện tượng" ngày càng xuất hiện tràn lan, nhạc sĩ Nguyễn Văn Chung đã từng nhận định như vậy.

Nếu như ở Kpop, mỗi năm xuất hiện thêm cả vài chục nhóm nhạc nam, nữ từ các công ty giải trí lớn nhỏ thì ở Vpop, “hiện tượng” cũng mọc lên như nấm sau mưa. Họ, có thể được ghi nhận ở khía cạnh tiêu cực hoặc tích cực nhưng đều được coi là “món ăn lạ”, giúp công chúng thay đổi những khẩu vị đã quá nhàm chán. Tuy nhiên, tính đến thời điểm hiện tại, Vpop mới chỉ ghi nhận đúng một hiện tượng đã được công chúng giải mã – không ai khác ngoài Sơn Tùng M-TP.

Sơn Tùng nổi lên, theo cái cách mà Lệ Rơi hay Tùng Sơn từng nổi, nghĩa là có một bài hát vụt sáng trên phương tiện truyền thông. Nhưng cậu khác những “thảm hoạ” đó bởi cậu có hành trình theo đuổi đam mê âm nhạc từ nhỏ, từng hoạt động trong giới Underground, từng được đào tạo bài bản trong Học viện (dù sau đó đã bảo lưu kết quả), từng bị cả showbiz quay lưng vì những ồn ào “đạo nhạc” mà đến cuối vẫn kiên định với một con đường – nỗ lực đưa nhạc Việt đến gần hơn với bạn bè quốc tế.

Nhạc sĩ Phương Uyên có lần cho hay: “thế giới của Tùng nhỏ lắm, gần như cậu ấy chỉ biết âm nhạc”. Đây chính là sự khác biệt lớn nhất của chàng trai gốc Thái Bình với nhiều hiện tượng cùng thời khi cậu không hám danh, không trục lợi từ âm nhạc, cậu làm nhạc từ cái tâm và sẵn sàng trở thành “người nghèo” vì nó. Cứ ngẫm mà xem, không phải ngẫu nhiên mà một nhạc sĩ có tiếng như Only C, sau khi xin lỗi về phát ngôn “cà khịa” đàn em trong quá khứ lại thừa nhận “âm nhạc Việt Nam đã có một huyền thoại sống – Sơn Tùng M-TP) hay Đàm Vĩnh Hưng cũng phải tự hào tuyên bố: "Cả showbiz hợp lại cũng không ngăn cản được Sơn Tùng". Xuất phát điểm của cậu đúng là nhất thời nhưng cậu biết cách biến cái nhất thời ấy thành sự bất thường không ai có được.

Từ đầu năm 2019 đến nay, mạng xã hội bàn ra tán vào quá nhiều về Jack và K-ICM: bộ đôi “tân binh khủng long” mới nhất ở làng nhạc Việt. Từ “Hồng nhan”, “Bạc phận” đến “Sóng gió”, cả hai thiết lập được một thị trường riêng với dòng nhạc bolero kết hợp điện tử. Công bằng mà nói, âm nhạc của họ không quá đặc sắc nhưng nó lại gần gũi với thị hiếu khán giả miền Tây, đặc biệt, nó đơn giản nên dễ ngấm, dễ thuộc, không cầu kì học thuật cũng không mệt mỏi vì nhiều tầng ý nghĩa. Ngoài ra, sự xuất hiện của Jack đúng là “làn gió mới” giữa thời điểm Vpop cứ lặp đi lặp lại 2 dòng nhạc chính: ballad và EDM. Kết hợp với sự nhạy bén khi biết tận dụng lợi thế tên tuổi đang HOT để tung liên tiếp MV đã giúp bộ đôi vươn mình trỗi dậy, vượt mặt cô nàng tân binh đã từng được kì vọng – AMEE, hạ gục cả một vài thành tích “khủng” trên Youtube của Sơn Tùng M-TP.

Ở bất cứ ngành nghề nào, năng lực cũng là yếu tố quan trọng. Âm nhạc cũng không ngoại lệ. Tùng Sơn, Lệ Rơi, vô tình được mạng xã hội tâng bốc nhưng họ không đủ “tầm” để giữ sự may mắn ấy.

"Một "hiện tượng âm nhạc" có rất nhiều lợi thế, lợi thế là được khán giả và báo chí chú ý, nhắc tên, săn đón, ngóng chờ. Điều đó là mơ ước của biết bao người nghệ sĩ chân chính. Thế nhưng chính những lợi thế đó lại là khó khăn nếu những ca sĩ hiện tượng KHÔNG CÓ THỰC LỰC, KHÔNG CÓ KHẢ NĂNG đáp lại sự mong mỏi kỳ vọng của khán giả hay giới chuyên môn. Những lợi thế đó còn chính là lớp màn ảo vọng về sự nổi tiếng choáng ngợp đến quá nhanh, khiến cho họ mất tỉnh táo, tự cao và đôi khi tự tay đóng lại những cánh cửa cơ hội phát triển của họ". Nhạc sĩ Nguyễn Văn Chung nhấn mạnh.

Với nhóm “hiện tượng mạng”, chúng tôi nhắc đến yếu tố năng lực và may mắn. Nhưng ở nhóm ca sĩ hiện tượng, họ ít nhiều có thực lực, cũng may mắn tại một thời điểm nhất định, chỉ là đang thiếu đi một bệ đỡ vững chắc, một ê-kíp chuyên nghiệp, đôi khi cả sự liều lĩnh để dám thực hiện cái mới.

Orange – không có điều gì để chê trách về chất giọng đặc biệt của cô nhưng có lẽ, việc quá phụ thuộc vào nhạc sĩ Châu Đăng Khoa đã khiến cô dần “một màu”. Cả “Người lạ ơi” phiên bản không rap và “Tình nhân ơi” – ca khúc kết hợp với rapper Binz đều na ná màu sắc của “Tình nhân ơi”.

Jack tự tin sở hữu đến 3 bản hit trăm triệu view chỉ trong vòng nửa năm 2019 nhưng có ai đảm bảo được, bước sang 2020, nếu vẫn còn giữ nguyên dòng nhạc bolero kết hợp điện tử, khán giả không rời bỏ anh để tìm “hiện tượng” mới.

Ở một chiều hướng khác, chính sự lấn át của những bản hit không-hiểu-vì-sao-thành-hit cũng làm lộ ra những vấn đề đáng bận tâm trong thời đại nhạc số hiện nay. Anh Hồng Quang Minh, chuyên gia về truyền thông từng làm việc trong mảng âm nhạc từng chia sẻ: "số lượng khán giả nghe nhạc, quyết định bài "hit" trên thị trường hoàn toàn đang nghe nhạc theo cảm tính. Vấn đề là cảm tính của họ và chất lượng tác phẩm là 2 thứ tác động qua lại lẫn nhau, như câu chuyện gà con và trứng, dẫn đến tình trạng "không có lối thoát".

Điều này đồng nghĩa với việc, để một “hiện tượng” đi được đường dài, thứ họ cần không đơn giản chỉ là may mắn cùng một bản hit bởi nếu không tự thân vận động, không chịu làm mớti hay liều lĩnh thử nghiệm một đường hướng khác, thị hiếu khán giả sẽ khiến họ “bay màu” sau khi “hiện tượng” khác nổi lên.