Một nét văn hóa đặc trưng của fandom Kpop đang dần bị 'khai tử' khiến kẻ cười, người khóc

Hòa chung với xu thế xê dịch từ phát hành ca khúc qua đĩa cứng sang các nền tảng điện tử, Hàn Quốc cũng có riêng cho mình một ‘lãnh địa’ nhạc số khá đa dạng, phong phú. Nhưng cũng vì là đất nước có nền công nghiệp giải trí gắn liền với văn hóa fandom, các bảng xếp hạng nhạc số gần như không phát huy được công năng cũng như mục đích mà nhiều người kỳ vọng.Thay vì phải phản ánh thị hiếu nghe nhạc của công chúng một cách khách quan, chúng lại trở thành ‘sàn đấu’ của các idol, nhóm nhạc sở hữu lượng ‘chiến binh’ hùng hậu, thiện chiến.

Mỗi lần một idol nào đó quay trở lại đường đua âm nhạc, công chúng lại có dịp ‘bức xúc’ vì hàng loạt những ca khúc không, hoặc chưa kịp nổi tiếng đã ‘rạch giời rơi xuống’, soán ngôi đầu cũng như các thứ hạng cao của rất nhiều bài hát đang có độ phổ biến lớn. ‘Dị tượng’ này xuất hiện bởi fan dồn toàn lực stream nhạc cho thần tượng.

Một cách dễ hiểu, stream nhạc là phát ca khúc của thần tượng trên một ứng dụng, một nền tảng số, chẳng hạn như Melon. Bảng xếp hạng realtime (thời gian thực) phản ánh số lượng người nghe trong vòng một tiếng đồng hồ, năm phút cập nhật số liệu một lần. Khác với việc ‘cày’ view miễn phí trên Youtube, các fan phải trả những khoản phí nhất định cho Melon để mua gói stream và đảm bảo rằng lượt stream đó được tính vào bảng xếp hạng. Bên cạnh đó, người hâm mộ stream cho cả album chứ không riêng ca khúc chủ đề, bởi vậy, tình trạng ‘một người một cõi’ vào ngày comeback trên Melon đã không còn là điều xa lạ.

Có thể nói, đây là một trong số những quy luật bất thành văn của mọi fandom Kpop. Nhóm nhạc, thần tượng càng nổi tiếng, người hâm mộ càng dốc lòng stream, đồng nghĩa với việc Melon sẽ nhận được khoản thu không hề nhỏ tới từ những fan của các ‘oppa, unnie’. Idol tăng sức phổ biến, Melon kiếm được nhiều tiền, nhưng vì lẽ gì mà nền tảng sở hữu Bảng xếp hạng thời gian thực đình đám nhất lại quyết định ‘khai tử’ cho đứa con mang tên stream realtime? Và tại sao không phải ai cũng thất vọng khi công cụ sắp xếp thứ hạng này chìm vào dĩ vãng?

Bệnh thành tích, nói tóm lại vẫn là bệnh thành tích!

Thật tuyệt làm sao nếu thần tượng của mình được gọi là ‘quái vật nhạc số’ từ khi debut, thật vui làm sao nếu có non-fan nào đó khen ngợi rằng dù đã ra mắt được một thời gian dài rồi nhưng vẫn là ‘tường thành’ trong khoản nhạc số, và còn gì đáng tự hào hơn khi tận mắt nhìn thấy tất cả những sản phẩm âm nhạc của ‘người thương’ cùng góp mặt trong bảng xếp hạng thời gian thực với thứ hạng cao chót vót? Sự ‘chiếm đóng’ trên chart này, số lượng đĩa bán ra, và cả những chiếc cup hàng tuần, giải thưởng cuối năm nữa, chính là niềm kiêu hãnh của bất cứ fandom nào.

Cho tới bây giờ, dù đã tan rã và hai thành viên Jia – Fei còn tham gia một chương trình sống còn tại Trung Quốc dành cho các ‘đại tỷ’, Miss A vẫn được nhớ tới như một tân binh khủng long với bài hát 'Bad girl good girl'. Ca khúc này từng được phát khắp nơi và sở hữu lượng stream đáng gờm đến mức đoạt hàng loạt cup hàng tuần lẫn Daesang.

'Bad Girl Good Girl' của Miss A dù là bài hát debut nhưng đã gặt hái được nhiều thành tích nhạc số 'khủng'

Từ ngày ra mắt tới nay, WINNER và Zico chính là những ‘quái vật digital’ hàng thật, giá thật, bất cứ ca khúc nào ra đời cũng được chào đón. Còn nhắc tới IU hay Taeyeon, khán giả sẽ nhớ ngay tới những 'nữ hoàng nhạc số với nhan sắc 'hack' tuổi và điểm nhạc số siêu khủng: Chỉ cần cả hai comeback, chắc chắn No.1 realtime và thành tích all-kill sẽ thuộc về họ. 

IU và Taeyeon - Hai nữ hoàng nhạc số của Kpop. 

Ngoài ra, lượng stream là một trong những yếu tố quyết định đến chiếc cúp hàng tuần của thần tượng. Tùy vào format từng chương trình âm nhạc mà cách tính điểm sẽ có sự khác biệt, nhưng điểm stream luôn luôn là yếu tố quan trọng. Chẳng hạn như với Music Bank của đài KBS, điểm digital chiếm đến 60%, trong khi các yếu tố khác như số lượng album cứng được tiêu thụ, tin nhắn bình chọn, lượt phát trên TV/Radio chỉ chiếm tỉ lệ khá thấp. Những nhóm nhạc thắng cúp nhờ lượng bán đĩa truyền thống và SMS Vote như EXO là vô cùng hiếm hoi. Bởi lẽ này, Melon nói riêng và một vài trang nhạc số khác chẳng khác nào ‘trận địa’ của các fandom Kpop.

Khi văn hóa của fandom khiến bảng xếp hạng realtime trở nên ‘mất chất’

IU, Taeyeon, BIGBANG, Epik High, Bol4,… luôn luôn giành ngôi vương trong cuộc đua stream, chẳng phải bởi vì họ sở hữu lượng fan đông đảo, mà là nhờ bề dày tên tuổi cũng như những sản phẩm chất lượng. Bằng những ca khúc có thể chỉ hot một thời nhưng chất nhạc không bao giờ lỗi thời, hợp nhiều hoàn cảnh, lời nhạc có chiều sâu, công chúng dần hình thành sự tin tưởng với bài hát họ mang tới. Vậy nên, chẳng lấy gì làm lạ khi một ai đó không phải V.I.P mà vẫn thưởng thức ngay tác phẩm mới của BIGBANG, hay tất cả mọi người cùng bàn luận về ca khúc mới của IU.

Các bài hát của Big Bang đều có độ nhận diện rất cao với công chúng dù fandom không có thói quen cày stream cho nhóm.

Nhưng ở thời điểm hiện tại, gần như nhóm nhạc nào cũng có một lần đứng đầu realtime và các b-side lần lượt xuất hiện trên bảng xếp hạng, dẫn đến hệ lụy mà chỉ có fan vui mừng – cả chục vị trí đầu tiên gọi duy nhất một cái tên. Chẳng được quảng bá rầm rộ như bài hát chủ đề, nhưng b-side vẫn leo hạng ‘ầm ầm’, thậm chí là soán luôn thứ hạng cao của các ca khúc phổ biến khác, khiến công chúng không khỏi phẫn nộ.

Không phải toàn bộ, nhưng hầu hết các bài b-side trong album của các thần tượng đều kém ít phổ biến, có màu sắc mới lạ, mang nhiều tính thể nghiệm và ít nhiều có phần kén tai người nghe. Vì thế nên việc leo chart này chẳng những mất đi sự phản ánh khách qua, mà còn làm những người yêu âm nhạc nói chung mất niềm tin vào bảng xếp hạng, thu hẹp sự lựa chọn, có cái nhìn thiếu thiện cảm về văn hóa ‘biểu dương lực lượng’ của fandom.

Mới đây, sau khi trở lại Kpop với 'Map of the soul: 7', BTS nói riêng hay ARMY nói chung đã phải hứng chịu ‘gạch đá’ từ cộng đồng mạng vì đã stream rất nhiều bài hát của nhóm trên Melon, kể cả những ca khúc thuộc album cũ. Việc ‘dàn hàng’ tác phẩm trên bảng xếp hạng vô hình chung đã khiến cho khán giả cảm thấy Melon dường như trở thành nơi tập trung phô diễn sức mạnh fandom của BTS chứ chẳng phải một nơi để thưởng thức âm nhạc thịnh thời.

Các bài hát của BTS dàn hàng trên BXH thời gian thực của Melon vào 7h sáng ngày 7/5 (giờ Hàn). Nhiều Knet đã cảm thấy vô cùng khó chịu vì điều này. 

Một b-side được xếp hạng cao, đồng nghĩa với một bài hát khác đang tụt hạng. Đó có thể là OST của một bộ phim đang lên sóng, cũng có thể là ca khúc hay của một nghệ sỹ nào đó ít phổ biến. Họ không có đủ sức nặng tên tuổi để thu hút người nghe như những ‘quái vật digital’ kể trên, cũng không có một fandom hùng hậu, sẵn sàng thức khuya dậy sớm để stream cả a-side lẫn b-side. Rốt cuộc, để ‘đứa con tinh thần’ của mình phổ biến hơn, họ đã chọn cách móc hầu bao để trở thành những kẻ gian lận nhạc số - sajaegi.

Stream không hẳn xấu, sajaegi mới xấu

Nếu nhìn từ góc nhìn của công chúng, việc stream nhạc ‘điên cuồng’ và sajaegi dường như chẳng có gì khác biệt: Đều là bật nhạc nhưng không thực sự có nhu cầu nghe. Nhưng nếu đứng trên quan điểm của người hâm mộ, thì cố gắng đưa nhạc của thần tượng tới với ‘người qua đường’ khác hoàn toàn với việc nhận tiền để bấm nút ‘play’ một ca khúc như cái máy.

Trong mắt một bộ phận, fandom thi nhau cày stream nhạc cũng như hình thức sajaegi.

Như đã nói ở trên, ngoài bài hát chủ đề, các ca khúc b-side thường khó tiếp cận với công chúng. Ngoài người hâm mộ, hiếm non-fan nào tìm tới các bài hát không được quảng bá của các nhóm nhạc, ca sỹ, vì vậy, cách phổ biến và thông dụng nhất là phủ sóng những ca khúc ‘ít đất diễn’ này trên một cộng đồng đông đảo người yêu nhạc – chính là bảng xếp hạng thời gian thực. Ngoài ra, việc stream cho toàn album, ‘trải bạt’ reatime cũng là cách để tăng độ nhận diện cho thần tượng, giúp hình ảnh ‘anh nhà, chị nhà’ được biết tới rộng rãi hơn.

Điều này khác hoàn toàn với gian lận nhạc số - hình thức dùng tiền thuê người khác stream nhạc cho mình. Một bên có tình cảm, có mục tiêu, việc bỏ tiền ra là hoàn toàn tự nguyện, còn một bên là ‘tiền trao cháo múc’. Cách đây ít lâu, OVAN – một nam ca sỹ ít nổi tiếng đã có pha ‘bứt tốc’ hết sức ngoạn mục trên bảng xếp hạng realtime của Genie, vượt mặt cả BTS, IU lẫn Zico bằng ca khúc 'I need you'. Trong lúc cố gắng minh oan cho anh chàng, công ty chủ quản của nam ca sỹ tranh thủ ‘xiên xéo’ hình thức stream của ARMY rằng nó cũng không khác gì sajaegi.

Fandom BTS từng bị phía công ty của OVAN tố rằng cách stream nhạc của họ cũng như hình thức sajaegi.

Ngay lập tức, cộng đồng người hâm mộ đông đảo này lên án công ty quản lý của anh chàng đã có lời phát biểu đánh tráo khái niệm, ‘tranh thủ’ sự nổi tiếng của BTS. Stream nhạc theo cách ‘xếp hàng’ cho idol có thể gây mất thiện cảm vì chiếm ‘không gian’ trên bảng xếp hạng, nhưng không thể nào đánh đồng nó với hành động gian dối của những người gần như không có tên tuổi, không có fan hâm mộ mà vẫn đứng nhất trên realtime.

‘Khai tử’ văn hóa stream: Thách thức hay cơ hội?

Đã có tới 20 năm tuổi đời, được xem là ‘anh cả’ trong làng nhạc số, là cái tên quan trọng nhất trong sáu bảng xếp hạng digital lớn nhất Hàn Quốc, Melon luôn chứng tỏ được vị thế số một trong việc đánh giá âm nhạc trên nền tảng điện tử của xứ sở kim chi. Và để ngăn chặn hành vi gian lận nhạc số cũng như các fandom ‘xâm lăng’ thị hiếu của người nghe, Melon đã bỏ đi bảng xếp hạng thời gian thực của mình. 

Thay vì tổng hợp số lượng nghe trong vòng một tiếng, giờ đây, Melon sẽ chỉ đếm số lượng người nghe duy nhất (unique listeners) trong 24 giờ. Dễ hiểu hơn, nếu sử dụng duy nhất một tài khoản để nghe 'Punch' của NCT 127, thì trong 24 giờ dù một tài khoản có nghe 100 lần thì cũng chỉ được tính là 1 lần duy nhất.

Melon 'khai tử' BXH realtime, đồng nghĩa với việc các fandom cũng mất đi một nơi để 'cày stream' cho idol Kpop.

Đối với các fandom, việc Melon ‘khai tử’ mảng stream nhạc realtime không khác nào là tin ‘sét đánh ngang tai’. Từ nay, sẽ rất khó để thần tượng đạt được những danh hiệu như AK (All-kill), PAK (Perfect All-kill), bởi bảng xếp hạng 24 giờ với số liệu công bố tính theo đầu người sẽ không còn là lãnh địa của fandom. Ca khúc phải thực sự nổi bật, được công chúng quan tâm mới có khả năng lọt vào bảng xếp hạng tính theo kiểu mới này.

Thông tin trên được rất nhiều công chúng xứ Kim chi ủng hộ. Lý do chủ chốt nhất là vì cách tính này vừa loại trừ được tình trạng người hâm mộ stream toàn bộ album, ‘chặt đứt’ những cánh tay sajaegi đang vươn dài, đồng thời, trả lại ngôi vị quán quân danh giá cho đúng người, đúng ca khúc. Bên cạnh đó, nó cũng hạn chế được phần nào vấn nạn gian lận để giành cúp âm nhạc tuần hay các giải thưởng cuối năm có tính lượng stream, phản ánh chính xác được độ quan tâm của công chúng với tên tuổi của nghệ sỹ.

Ngoài ra, việc loại bỏ bảng xếp hạng thời gian thực cũng là cách để các thần tượng chứng minh được thực lực, ‘sức mạnh âm nhạc’ của mình mà không cần nhờ tới lượng fandom hùng hậu. Đây cũng như cách mà Bol4 đã từng khiến cộng đồng yêu nhạc ‘ngả mũ’ thán phục mà không có bất cứ lời chỉ trích hay soi mói nào.

Bol4 cũng từng phải tự chứng minh thực lực của mình mới không bị nghi ngờ sajaegi để có được danh hiệu 'quái vật nhạc số'. 

Bất cứ ai cũng khát khao trở thành người đứng đầu, đặc biệt là các ca sỹ, nghệ sỹ, idol. Việc ‘nâng cấp’ bảng xếp hạng Melon như liều tăng lực đốc thúc những người trình diễn nói riêng và những người làm nhạc nói chung tạo ra tác phẩm sáng tạo, giàu chất xám, được đầu tư đúng mực, chỉn chu gửi tới khán giả.

Tạm kết

Trước hành động quyết liệt của Melon, có lẽ ngày các bảng xếp hạng còn lại trong top6 iChart loại bỏ xếp hạng realtime không còn xa. Chắc chắn sẽ có sự nuối tiếc của người hâm mộ, sẽ mất đi một số liệu quan trọng tính vào thành tích và các cúp tuần, giải thưởng năm sẽ phải nghĩ tới một cách thống kê nào đó để giải ‘gặp’ đúng người. Nhưng với công chúng – người thưởng thức món ăn tinh thần âm nhạc công bằng, chính yếu nhất, việc chấm dứt bảng xếp hạng thời gian thực đã trả lại cho họ một không gian âm nhạc có phần ‘thuần chân’, đa dạng sự lựa chọn hơn, các thần tượng cũng có thêm động lực để mang đến cho người nghe các tác phẩm chất lượng, nâng cao chất lượng âm nhạc Hàn Quốc.