Vì sao các single nhạc Pop chỉ kéo dài 3 phút?

Một trong những điều thú vị nhất của Pop (từ xưa đến nay) là thời lượng mỗi single đều rơi vào khoảng 3 phút và rất hiếm trường hợp nào trên 4 phút.

Nếu là fan ruột của Pop, hẳn bạn sẽ thấy làm lạ về sự trùng hợp ngẫu nhiên này. Nhưng liệu đó có phải là một sự trùng hợp không? Câu trả lời là “KHÔNG”, tất cả đều có lý do của nó. Bạn không tin ư? Vậy thì đọc tiếp nhé!

Nữ ca sĩ thường xuyên đứng đầu các BXH Pop hiện đại

Trước tiên, hãy cùng “dạo qua” những bản hit đình đám những năm trở lại đây nhé. Bắt đầu bằng cựu Công chúa nhạc đồng quê Taylor Swift, trong khi “Shake It Off” (2014) có thời lượng 3:39 phút thì “Wildest Dreams” (2015) (tính cả MV) cũng chỉ rơi vào 3:54 phút.

Cũng như vậy, bản hit “All About that Bass” (2014) của nghệ sĩ trẻ Meghan Trainor thậm chí còn chỉ dài 3:09 phút trong khi “Animal” (2014) của Maroon 5 là 3:49 phút (bản lyric video) mặc dù phiên bản MV kéo dài đến 4:41 phút. Và nhiều single khác nữa!

Hình ảnh minh họa (BXH tuần 22/11/2014)

Vậy tại sao phải là 3 phút? Tại sao lại cần có giới hạn cho một single? Thực ra ngày nay, giới hạn này không còn là một điều kiện tiên quyết cho mỗi ca khúc. Nhưng trong lịch sử ngành công nghiệp thu âm, thì đây là câu chuyện hoàn toàn khác.

Những năm 90, ngành công nghiệp thu âm đang phổ biến rộng rãi phiên bản đĩa than 10’’. Đây cũng là phương pháp tốt nhất để những nghệ sĩ phát hành sản phẩm âm nhạc. Tuy nhiên, thời kỳ này, album không phải là ưu tiên hàng đầu của nghệ sĩ.

Trong khi đĩa 10’’ chỉ có thể chứa được 3-5 phút thời lượng (mỗi mặt) với tốc độ quay 78 vòng/phút thì đĩa 12’’ ra đời sau đó không lâu cũng chỉ chứa được dung lượng 4-5 phút. Cả hai loại đĩa than này đều hoạt động dựa trên hệ thống âm thanh từ một chiếc kèn kim loại. Khi thu, chiếc kèn có nhiệm vụ gom âm thanh thành áp suất lớn và được ghi lại trên mặt đĩa bởi một chiếc kim. Sau đó, khi phát thanh, chiếc kèn được quay ngược lại để âm thanh được khuếch đại ngược lại.

Thomas Tierney, Giám đốc thư viện âm thanh của Sony Music, một trong những hãng thu âm danh tiếng nhất thế giới cho biết: “Không phải đĩa than chỉ ghi được 3 đến 5 phút mà nếu cố ghi thêm thời lượng, chất lượng âm thanh sẽ giảm sút bởi các rãnh ghi sẽ sát nhau hơn”.

Như vậy, rõ ràng là những năm 1990, ngành công nghiệp thu âm đang gặp phải rắc rối lớn về mặt công nghệ. Ngày nay, với sự phát triển của công nghệ ghi đĩa, việc thêm dung lượng cho những ca khúc đã được cải thiện hoàn toàn. 1 album với hơn 20 ca khúc được ghi trong một đĩa CD là câu chuyện quá đỗi bình thường. Thậm chí, công nghệ số còn cho phép dung lượng này tăng lên đến hàng trăm nghìn lần, khi những người nghe, chỉ cần một cú click chuột, đã có thể sở hữu cả một kho tác phẩm đồ sộ. Nhưng lạ là kể cả khi “bài toán đám mây” (công nghệ lưu trữ tài liệu trên mạng internet) đã được giải thì nghệ sĩ Pop vẫn giữ lại nguyên tắc 3 phút này.

Lý do có lẽ nằm ở “cái tai” của thính giả. Nếu như trước đây, một bài hát dài trên 3:15 phút sẽ không được chọn để phát sóng theo nguyên tắc của sóng radio thì việc giữ lại dung lượng tương tự với Pop ngày nay cũng nằm ở chỗ “vì khán giả thích”. Thomas Tierney cũng từng nói: “Ngoài những thể loại ngoại lệ như Jazz và nhạc cổ điển thì người nghe thường không thích những bản ghi âm dài hơn 3 phút 15 giây. Đó là lý do tại sao những bản ghi quá dài thường không được chọn phát sóng. Nếu muốn được chọn, bạn sẽ hoặc phải sáng tác ngắn đi hoặc cắt bớt bản ghi quá dài của mình”.

Bob Dylan - nghệ sĩ "tiên phong" cho những single dài

Vì lý do đó mà thời lượng 3 phút luôn là lựa chọn thông minh cho những nghệ sĩ giai đoạn này. Lấy ví đụ điển hình từ kho tác phẩm của The Righteous Brothers. Khi ra mắt ca khúc “You"ve Lost That Lovin" Feelin"”, mặc dù có dung lượng đến 3:45 phút nhưng để có thể được phát trên radio, họ đã buộc phải lấy dấu thời lượng giả, 3:05 phút. Để thấy rằng một thực tế là kể cả khi nghệ sĩ muốn sáng tác nhiều hơn thế, họ vẫn phải cắt bớt để sản phẩm của mình có thể đến tai người nghe, và đó thực sự là “câu chuyện sống còn” của âm nhạc.

“You"ve Lost That Lovin" Feelin"” - The Righteous Brothers

Mặc dù nghệ sĩ ngày nay vẫn tuân theo nguyên tắc 3 phút để có một bài hát “hot” nhưng điều đó cũng không có nghĩa là tất cả các ca khúc dài đều bị bỏ quên. Người nghe nhạc hẳn vẫn chưa quên “cuộc cách mạng” mà Bob Dylan đã khởi xướng. Bằng những bản hit để đời của mình, Bob Dylan, từ những năm 60, đã sớm phá vỡ quy chuẩn có lịch sử dài hơn 30 năm này. Tên tuổi của ông đã được nhiều người biết đến từ năm 1965, qua những siêu phẩm như “The Times They Are A-Changin” hay “Subterranean Homesick Blues”.

Tương tự như Bob, những nghệ sĩ nhạc dân gian thời kỳ này cũng không quá đề cao việc các ca khúc của mình có lọt Top cao hay không, có “công phá” các BXH hay không, mà chỉ quan tâm liệu có bao nhiêu album của mình được tiêu thụ trên thị trường. Nhưng ngay cả khi có quan tâm hay không thì những tác phẩm của Bob vẫn lọt Top 40. Album Pop ra mắt năm 1965 của ông, “Highway 61 Revisited”, đã có một single mở màn đầy ấn tượng. Với dung lượng 6:34 phút, “Like A Rolling Stone” thực sự là một bước ngoặt lớn cho nền công nghiệp âm nhạc.

“Like A Rolling Stone” – ca khúc chủ đề của “Highway 61 Revisited”

Mặc dù ban đầu, ca khúc này vẫn bị Columbia Records từ chối phát hành bởi đơn vị này vẫn e dè vì sự “phá luật” của nó. Shaun Considine, một nhân viên của công ty này, đã tự ý công bố ca khúc và tạo nên cơn sốt chưa từng có trên thị trường âm nhạc. Ca khúc này, đã ngay lập tức leo lên No.2 BXH Mỹ và No.4 BXH Anh, khiến cả thế giới bất ngờ. Cũng từ đây, thị trường âm nhạc đã chuyển hướng, những ca khúc “dài hơi” đã bắt đầu xuất hiện với tần xuất ngày càng nhiều, đặc biệt là ở thể loại Rock.

Với thành công của “Like A Rolling Stone”, Bob đã trở thành “lá cờ đầu”, giúp các nghệ sĩ mạnh dạn hơn trong sáng tác. Không bị gò bó bởi giới hạn trước đây, hàng loạt nghệ sĩ đã bắt đầu có những siêu phẩm thành công trên thị trường. Rockband Iron Butterfly là một ví dụ. Với bản hit “In-A-Gadda-Da-Vida” đài đến 17 phút, họ đã buộc phải cắt ngắn ca khúc thành nhiều đoạn để phát trên sóng radio. Tuy nhiên, về sau này, khi người nghe đã dần quen với những ca khúc có thời lượng dài, thì những sản phẩm tương tự đã trở nên phổ biến hơn. Tiêu biểu như “Stairway to Heaven” của Led Zeppelin (8:02 phút) đã trở thành huyền thoại mặc dù bản single của nó không được phát hành.

 “Stairway to Heaven” - Ca khúc huyền thoại với thời lượng trên 8 phút

Trở lại với nhạc Pop hiện đại, mặc dù đã không còn bị gò bó bởi quy chuẩn 3 phút, nhưng sao thế giới vẫn gắn bó với giới hạn này. Như đã nói ở trên, vấn đề nằm ở “cái tai của người hâm mộ”.

Với rock, người ta có thể thỏa sức chơi đến chục phút hoặc hơn bởi cái “chất” của rock thường nằm ở những đoạn cao trào. Mà “cao trào” thì không thể xuất hiện liên tục từ đầu chí cuối, nó phải có những đoạn nhấn nhả, những phân khúc phiêu của guitar, trống hay những câu rên rỉ của giọng hát chính, và sau đó cộng hưởng trong vài đoạn cao trào, đôi khi chỉ là 1 đoạn. Chính bản chất của rock đã khiến cho nó phù hợp với thể loại “dài hơi” này.

Với Pop, thói quen hình thành cố hữu với fan vốn là “sự chờ đợi”. Người ta không muốn mua album mà thích “hóng” các single ra đời hơn. Người ta cũng không muốn nghe cùng lúc 1 ca sĩ hát liên tục trong hàng giờ đồng hồ, mà phải đan xen những phong cách khách nhau, chuyển tiếp những single khác nhau. Chính vì vậy mà việc sáng tác dài hơn 3 phút vẫn nằm trong sự e dè về “bài toán sống còn” của mỗi ca khúc.

"Bad Blood" - MV đình đám của Taylor Swift có thời lượng 4:04 tính cả đoạn "đấm đá" trước khi ca khúc thực sự bắt đầu

Chính vì xu hướng này, một bài hát dài sẽ “khó sống” trên thị trường nhạc trẻ, với những người nghe trẻ tuổi, đối tượng khó tập trung lâu vào 1 tác phẩm “dài hơi”. Và khi đã muốn tranh né nhược điểm về dung lượng này thì nghệ sĩ Pop hiển nhiên vẫn muốn tuân theo quy chuẩn từng làm nên thành công của lịch sử âm nhạc, “nguyên tắc 3 phút”.

QM (TH)