Diễm Xưa và mối tình đầu day dứt của Trịnh Công Sơn

Bắt đầu sự nghiệp sáng tác từ năm 17 tuổi, trong suốt 40 năm làm nhạc sĩ của mình, Trịnh Công Sơn đã đóng góp hơn 600 ca khúc cho nền nhạc Việt Nam. Tình yêu là đề tài lớn nhất trong các tác phẩm của ông – một thứ tình buồn, cô đơn trong "Sương đêm", "Ướt mi" hay những khúc tình ngầm mang sầu ly biệt với "Diễm xưa", "Biển nhớ", chút tình tiếc nuối một cái gì đã qua trong: "Tình xa", "Tình sầu", "Tình nhớ", …Người nghe nhạc còn thấy những bài triết lý tình, mang một bóng dáng ngậm ngùi, lặng lẽ của người tình từng trải: "Cỏ xót xa đưa", "Gọi tên bốn mùa", "Mưa hồng"...

Ông từng lý giải cho cái sự sáng tác của mình: "Tôi chỉ là 1 tên hát rong đi qua miền đất này để hát lên những linh cảm của mình về những giấc mơ đời hư ảo..." Có lẽ vậy mà những khúc tình ca ông sáng tác luôn mang đến cảm giác mộc mạc nhưng cũng rất thâm trầm sâu sắc, chất chứa nỗi niềm, triết lý riêng. Nhạc sĩ Thanh Tùng từng gọi Trịnh Công Sơn là "người Việt viết tình ca hay nhất thế kỷ".

Nhạc sĩ Trịnh Công Sơn

Yêu nhiều nhưng cũng tổn thương nhiều, Trịnh Công Sơn viết nhạc tình hay cũng là lẽ đương nhiên. Mỗi bản nhạc ông viết không đơn giản là chỉ là thứ tình cảm trong mường tượng, lượm nhặt từ những câu chuyện cuộc sống mà đó chính là cuộc đời, là chuyện tình của chính ông. "Còn tuổi nào cho em", "Tuổi đá buồn", "Thuở bống là người"…  đều là những ca khúc Trịnh Công Sơn sáng tác cho những “nàng thơ” của mình sau những cuộc tình đầy tiếc nuối, có khi chỉ là ngộ nhận… "Diễm xưa" cũng vậy. Bài hát gọi tên mối tình đầu tiên đầy ám ảnh với nàng thơ của cố nhạc sĩ dù tuổi đã xế chiều.

Được sáng tác vào năm 1960, "Diễm xưa" được coi là một trong những ca khúc đầu tay trong sự nghiệp nhạc tình của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn. Bài hát chất chứa một nỗi niềm rất thật của người nghệ sĩ, vừa tiếc nuối vừa trách móc, ưu thương. Với những người mộ điệu, họ cảm nhận được trong "Diễm xưa" hình ảnh một chàng trai đang mòn mỏi ngóng chờ những bước chân âm thầm của một cô gái "chiều nay còn mưa sao em không lại”. Trách móc đấy nhưng vẫn trông ngóng mãi một bóng hình.

Ít ai biết được rằng, "em” trong "Diễm xưa" lại có thật. Nàng thơ của cố nhạc sĩ là Ngô Vũ Bích Diễm – cô gái gốc Hà thành theo gia đình vào Huế sinh sống. Gặp gỡ để rồi nảy nở một "tình yêu đầu thầm lặng”, "Diễm xưa" cứ thế ra đời như cách nhạc sĩ tài hoa cất giữ một mối tình đẹp.

"Diễm xưa" của Trịnh Công Sơn viết về nàng thơ Bích Diễm

"Thuở ấy có một người con gái rất mong manh, đi qua những hàng cây long não lá li ti xanh mướt để đến Trường Đại học Văn khoa ở Huế. Nhiều ngày, nhiều tháng của thuở ấy, người con gái ấy vẫn đi qua dưới những vòm cây long não. Có rất nhiều mùa nắng và mùa mưa cũng theo qua. Những mùa nắng, ve râm ran mở ra khúc hát mùa hè trong lá. Mùa mưa Huế, người con gái ấy đi qua nhạt nhòa trong mưa giữa hai hàng cây long não mờ mịt...", nhạc sĩ Trịnh Công Sơn đã viết lại như vậy về Diễm.

Mối tình của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn với Bích Diễm được kể lại không khác gì "tình trong như đã, mặt ngoài còn e". Cả hai cùng dành tình cảm cho nhau nhưng chàng nhạc sĩ lại chưa kịp nói lời yêu, chỉ dám thổ lộ tình cảm của mình qua những khúc nhạc, cô gái cũng vì cách trở mà ngại ngần né tránh"“tiếng gọi của trái tim".

Khi mỗi người đều giữ những thứ tình cảm thầm kín, Bích Diễm với nhạc sĩ Trịnh Công Sơn đã trở thành mối tình đầu đầy day dứt. Yêu mà không dám nói để rồi trong suốt những cuộc tình sau này của ông, người ta đều tìm thấy hình ảnh của cô gái Ngô Vũ Bích Diễm năm nào.

Giáo sư Bửu Ý đã từng viết lại câu chuyện về mối tình đẹp nhưng buồn đến nao lòng này của Trịnh Công Sơn: "Giã từ nơi huyên náo năm 1959 để về lại với Huế êm đềm, với những đoàn học sinh áo trắng Đồng Khánh lóc cóc guốc mộc, với những hàng cây long não, những chiếc cầu, Trịnh Công Sơn sửa soạn rước vào tâm khảm một hình bóng thiếu nữ suốt đời không phai: đó là hình bóng của Diễm xưa, năm 1960, và ca khúc này cũng trở thành bất tử”.

Bà Bích Diễm trong lần trở lại Việt Nam gần nhất

Qua năm tháng, nhạc sĩ Trịnh Công Sơn đã trở về với cát bụi nhưng nàng thơ của ông – bà Bích Diễm vẫn nhớ đến những ngày tháng gặp gỡ như một kỉ niệm đẹp, một tình yêu bất tận của thời thanh xuân. Bà ít trở lại Huế bởi nơi đó có quá nhiều kỉ niệm, "có lẽ linh hồn tôi đã gửi trọn vào Huế, những tháng ngày đó sẽ chẳng bao giờ quay trở lại", bà chia sẻ.