Các vụ tranh cãi liên quan tới bản quyền bài hát - lỗi thuộc về ai?

Giữa tháng 6/2016, Thanh Duy khá tức giận khi ban tổ chức Hoa hậu Việt Nam đã sử dụng ca khúc độc quyền Tonight của anh để biểu diễn trong đêm chung khảo phía Nam mà không xin phép. Đồng thời, hàng loạt gameshow truyền hình cũng mắc lỗi liên quan đến bản quyền tác giả bài hát khiến chủ nhân của nó phải lên tiếng vì bức xúc.

Hoa Hậu Việt Nam vi phạm bản quyền khi sử dụng ca khúc "Tonight" mà khi chưa được đồng ý

Nhưng mọi chuyện lắng xuống nhanh chóng khi ban tổ chức xin lỗi và tác giả cũng không muốn làm lớn chuyện để rồi gặp rắc rối trên truyền thông. Phải chăng một phần là do những nhạc sĩ không cương quyết nên tình trạng “dùng chùa” vẫn cứ thế mà diễn ra?

Phản ứng của Thanh Duy khi bài hát bị vi phạm bản quyền

Lỗi tại tác giả?

Nhìn lại những tranh cãi trước đây, Sao mai điểm hẹn 2011 gặp phải rắc rối khi nhạc sĩ Giáng Son lên tiếng bảo vệ bản quyền ca khúc “Thu cạn”. Nhưng bản thân nữ nhạc sĩ lại chia sẻ rằng: “Những người trong nghề còn phải gặp nhau nhiều. Tác giả rất bực nhưng không ai muốn làm quá lên, vì nếu vậy chỉ còn nước không nhìn mặt nhau nữa. Mà nhạc sĩ, nghệ sĩ, giới biểu diễn đều cần nhau. Trong mối quan hệ chúng ta cùng cần nhau thì khi họ có lỗi mình cũng bỏ qua. Cũng có khi nhà sản xuất gọi điện xin lỗi và có những đền bù xứng đáng về mặt tiền bạc thì lúc đấy nhạc sĩ sẽ cho qua”. Lỗi là ở chỗ chủ nhân của ca khúc nhượng bộ và cả nể, lên tiếng đòi công bằng rồi lại tự cho qua dễ dàng. Và chưa kể, nếu chương trình “hot” thì tác giả sẵn sàng “cho không” để đổi lại danh tiếng nên nhiều đơn vị sử dụng bài hát cứ thế mà "lơ".

Luật Bản quyền đã lỏng lẻo mà ý thức lại kém

Theo quy định, những chương trình âm nhạc cần phải xin phép Sở Văn hóa và cần thiết có sự đồng ý của tác giả bài hát được sử dụng. Nhưng theo thống kê của Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả âm nhạc Việt Nam (VCPMC), tại Hà Nội có tới 50% chương trình biểu diễn không thực hiện bản quyền âm nhạc.

Tuy nhiên, có những chương trình Sở không kiểm soát nên tác giả sẽ không thể nào kiến nghị lên cơ quan này để được bảo vệ bản quyền. Nhiều người sử dụng ca khúc trả phí qua Cục bảo vệ bản quyền nhưng một số khác liên hệ trực tiếp với tác giả để trả hoặc xin được “free”.

Luật bản quyền tác giả chưa được người trong cuộc quan tâm một cách đúng đắn, thiếu quy trình cụ thể để hướng dẫn các đơn vị, tổ chức và tác giả hiểu cơ bản các quy định cũng như cách thực hiện các nghĩa vụ liên quan tới bản quyền bài hát.

Thu Phương và Tuấn Hưng cũng từng tranh chấp bản quyền ca khúc "Nắm lấy tay anh"

Nhạc sĩ Giáng Son cũng nhận định rằng Luật Bản quyền ở Việt Nam còn lỏng lẻo. Nếu như ở nước ngoài, đơn vị muốn biểu diễn thì phải xin phép, trả tiền trước và có sự đồng ý mới được biểu diễn.

Ngoài ra, các chương trình thông thường phải xin phép trước khi biểu diễn, nhưng các chương trình gameshow truyền hình có thể biểu diễn trước rồi xin phép sau, đó là khe hở để nhiều đơn vị lợi dụng nhằm mục đích trốn tránh nghĩa vụ đối với các tác giả. Vấn đề ở đây chính là nhà sản xuất phải có ý thức trách nhiệm và tinh thần tự nguyện, chứ đừng để tới khi tác giả lên tiếng thì mới ríu rít xin lỗi rồi thỏa hiệp đền bù nếu cần thiết.

Chưa giải quyết tới nơi tới chốn

Theo chia sẻ của nhạc sĩ - ca sĩ Thanh Bùi thì tại những nước như Mỹ, Hàn Quốc, không trả phí bản quyền bài hát sẽ phải chịu mức phạt khá nặng là đi tù.

Thanh Bùi chia sẻ quan điểm về vấn đề bản quyền tác giả bài hát

Nhưng tại Việt Nam, các cơ quan thẩm quyền vẫn chưa phạt nặng các trường hợp vi phạm nên dẫn đến việc coi thường những quy định pháp luật. Một lý do khác là vì quy trình khởi kiện, giải quyết mất nhiều thời gian và chi phí nên nhiều tác giả cũng không muốn theo đuổi rồi nhắm mắt bỏ qua. Tình trạng bức xúc và rồi đưa nhau lên mặt báo là những gì mà khán giả sẽ thấy và nó vẫn còn tiếp tục diễn ra trong tương lai nếu như hai bên người sử dụng, người sở hữu không ý thức được quyền lợi cũng như nghĩa vụ của mình.

DT (Tổng hợp)