Bolero: Cần một cái nhìn rõ ràng hơn

Nguồn gốc ra đời Bolero trên thế giới

Theo lịch sử âm nhạc thế giới thì vũ công người Tây Ban Nha là Sebastiano Carezo chính là “cha đẻ” của điệu nhảy Bolero, ra đời năm 1780, với nhịp 2/4 và tốc độ vừa phải, thiên về tính chất trữ tình gần với Rumba hơn chứ không bốc lửa như Flamenco hay Tango. Điệu nhảy Bolero cũng có thể nhảy đơn hoặc nhảy đôi.

Gần một thế kỷ sau đó thì tại vùng Santiago đã xuất hiện Bolero Cuba do nhạc sĩ Pepe Sanchez sáng tạo với phong cách trova đặc trưng. Không giống như Bolero Tây Ban Nha, Bolero Cuba có nhịp điệu 3/4 và thiên về sự uyển chuyển, trữ tình cùng biên chế một dàn nhạc gọn nhẹ hơn chỉ với đàn ghita và ca sĩ. Rất nhanh sau đó, điệu nhảy Bolero Cuba đã được dân gian hóa và trở thành “phương tiện kiếm sống lưu động” của rất nhiều nghệ sĩ.

Nguồn gốc Bolero tại Việt Nam

Như vậy, so với nguồn gốc Bolero thế giới thì Bolero Việt Nam dường như chẳng còn mấy mối liên quan. Chính nhạc sĩ Vinh Sử, người được mệnh danh là vua nhạc sến – tên khán giả thường dùng để gọi dòng nhạc Bolero – cho rằng: “Tại Việt Nam, Bolero chỉ giai điệu 4/4, dễ nhớ và dễ hát”.

Vinh Sử - một nhạc sĩ thành danh với dòng nhạc Bolero

Theo nhạc sĩ, Bolero du nhập vào Việt Nam từ khoảng đầu thập niên 50 bắt đầu từ miền Nam nhưng ai là người đầu tiên “Việt hóa Bolero” thì còn nhiều ý kiến khác biệt. Chẳng hạn, nhạc sĩ Nguyễn Ánh 9 thì cho rằng, nhạc sĩ đầu tiên nghĩ ra Bolero Việt Nam là nhạc sĩ Lam Phương, sau đó là nhạc sĩ Trúc Phương. Nhưng lại có những ý kiến khác, chẳng hạn nhạc sĩ Vũ Đức Sao Biển thì cho rằng, bài đầu tiên có thể là “Duyên quê” của Hoàng Thi Thơ… hay “Nắng chiều” của Lê Trọng Nguyễn hoặc là “Chiều trong rừng thẳm” của Anh Việt…

Nhưng tất cả các nhạc sĩ trên đều thừa nhận rằng, Bolero Việt Nam tương đối khác so với nguồn gốc bởi thay vì tính nhịp điệu gần với Rumba, khi được Việt hóa, Bolero mang tính chất chậm rãi, như lời tự sự và mang tính kể lể nhiều hơn. Đồng thời, nội dung ca từ được truyền tải cũng không mang tính triết lý hay những ý nghĩa sâu xa mà thường là dễ hiểu, dễ nhớ.

Nhờ đó mà những ca khúc được sáng tác trên điệu Bolero nhanh chóng được phổ biến rộng rãi. Ngoài những cái tên đã nhắc tới ở trên thì rất nhiều nhạc sĩ miền Nam khai thác điệu nhạc này để sáng tác nên những ca khúc nổi tiếng như: Lê Minh Bằng, Giao Tiên, Duy Khánh, Châu Kỳ, Tú Nhi, Trần Thiện Thanh, Thanh Sơn, Anh Việt Thu, Huỳnh Anh, Anh Bằng… với những ca khúc xuất sắc như “Em về kẻo trời mưa” (Ngân Giang), “Đừng nói xa nhau” (Châu Kỳ), “Mưa chiều kỷ niệm” (Duy Yên – Quốc Kỳ), “Chuyến tàu hoàng hôn” (Minh Kỳ - Hoài Linh), “Nỗi buồn hoa phượng” (Thanh Sơn), “Duyên kiếp” (Lam Phương)…

Đặc biệt, các nhạc sĩ đã phối nhạc dân gian cùng với Bolero tạo nên các tác phẩm như “Áo trắng Gò Công”, “Chiều mưa xứ dừa”, “Áo mới Cà Mau”, “Em về cây lúa trổ bông”, “Hành trình trên đất phù sa”, “Hương tóc mạ non”, “Hình bóng quê nhà”, “Gợi nhớ quê hương” (nhạc sĩ Thanh Sơn), “Chiếc áo bà ba” (nhạc sĩ Trần Thiện Thanh), “Chiều làng em”, “Tình thắm duyên quê” (nhạc sĩ Trúc Phương)…

Nhận diện các ca khúc Bolero

Có thể nói, ở Việt Nam, Bolero cực kì phong phú, cả về lượng bài lẫn chất liệu âm nhạc. Theo nhà báo âm nhạc Nguyễn Minh, dựa vào nội dung và tính chất âm nhạc, có thể chia ra làm nhiều loại khác nhau như nhạc học đường (“Nỗi buồn hoa phượng”, “Lưu bút ngày xanh”…), nhạc hoài niệm (“Đường xưa lối cũ”, “Con đường xưa em đi”…), nhạc thân phận cô đơn và chia ly (“Xóm đêm”, “Ai cho tôi tình yêu”, “Nỗi buồn gác trọ”…), nhạc kể chuyện tình (“Căn nhà ngoại ô”, “Lan và Điệp”, “Những đồi hoa sim”, “Hoa trinh nữ”…), nhạc tụng ca hay hoan ca (“Biển tình”, “Cánh thiệp đầu xuân”, “Nắng đẹp miền Nam”…). Ngoài ra, còn có nhạc thân phận con người trong chiến tranh, nhạc lính, nhạc mang âm hưởng dân gian.

Như vậy, có thể thấy, Bolero không còn đơn thuần là một điệu nhạc như ý nghĩa lúc ban đầu, bởi trong số nhiều bài được coi là bolero nhưng lại được sáng tác trên điệu Slow, Rhumba…

Những nghệ sĩ thành công khi hát nhạc Bolero: Phi Nhung, ca sĩ Quang Lê, Lệ Quyên

Lý giải điều này, nhà báo Nguyễn Minh cho rằng: “Không thể chỉ hiểu Bolero là những bài hát viết theo giai điệu đó mà phải hiểu theo thẩm mỹ âm nhạc. Ví dụ dòng nhạc sang, dòng nhạc sến và Bolero được mặc định vào dòng nhạc sến”.

“Nếu hiểu điều đó thì khi biên tập một chương trình Bolero, người ta sẽ chọn một chương trình có cùng một thẩm mỹ âm nhạc (từ ca từ, giai điệu, cách hát) vào với nhau không cần biết nó viết theo điệu gì, là Bolero hay Slow rock hay Boston hay Rhumba” - nhà báo Nguyễn Minh cho biết thêm.

Cũng theo ông, nếu hiểu theo cách đó thì những tranh luận về việc lựa chọn ca khúc trong chương trình Thần tượng Bolero là phi nghĩa.

Như vậy, Bolero vốn có xuất phát điểm là một điệu nhảy, nhưng ngay từ khi du nhập vào nước ta nó đã là một điệu nhạc được Việt hóa. Thời gian sau, Bolero không còn là thuật ngữ chỉ một điệu nhạc mà đã mang bóng dáng của một thể loại âm nhạc khi có những điệu nhạc khác như Bolero, Slow, Rhumba… nhưng cùng mang một giá trị thẩm mỹ âm nhạc chung.

Nguồn: Bảo vệ pháp luật