Chưa ở đâu mà muốn làm một người nổi tiếng lại dễ như ở Việt Nam

Vài năm gần đây, báo chí trong nước liên tục đưa tin về việc một người nổi tiếng bị Cục nghệ thuật biểu diễn phạt vì ăn mặc hở hang, phản cảm hay cố tình thi chui một cuộc thi sắc đẹp quốc tế,... Nhiều người nghĩ rằng, đây là tín hiệu đáng mừng cho thấy Cục nghệ thuật biểu diễn Việt Nam đang ngày càng sát sao hơn trong khoản quản lý hoạt động của những người làm nghệ thuật. Tuy nhiên, thực tế có phải vậy? Chúng tôi có so sánh với 2 làng giải trí Trung Quốc và Hàn Quốc như sau:

Ở Trung Quốc, quy định về biểu diễn nghệ thuật ngày càng khắc nghiệt. Theo đó, quy định ghi rõ: nội dung sáng tạo phải theo định hướng, nghệ sĩ phải có "giới tính rõ ràng", sao nam không được đeo bông tai lên sân khấu. Với các điều luật cụ thể thế này, nghệ sĩ chỉ còn cách nghiêm túc thực hiện. Trong trường hợp họ có thái độ chống đối hoặc lách luật, "Tổng cục" sẽ đưa vào danh sách đen ngay lập tức. 

Nghiêm ngặt không kém làng giải trí xứ Trung, Hàn Quốc cũng ban hành bộ quy định cụ thể về biểu diễn nghệ thuật, đặc biệt là các điều cấm với giới nghệ sĩ, trong đó điểm đáng chú ý là bất kì công dân nam nào, kể cả nghệ sĩ lớn (trừ một số trường hợp ngoại lệ như có vấn đề về sức khỏe, có công lớn trong một lĩnh vực nào đó,...) đều phải nhập ngũ. Gần đây nhất, Hàn Quốc còn phát công văn yêu cầu các nhà đài hạn chế những nghệ sĩ có gương mặt giống nhau xuất hiện cùng lúc để tránh tạo ra tư tưởng nhan sắc lệch lạc, cổ xúy phẫu thuật thẩm mỹ...

Việt Nam thì sao?

Cũng giống như các lĩnh vực khác, Chính phủ đã ban hành hẳn nghị định 79/2012/NĐ-CP về quy định biểu diễn nghệ thuật, trình diễn thời trang, thi người đẹp và người mẫu, lưu hành, kinh doanh bản ghi âm, ghi hình ca múa nhạc, sân khấu, trong đó những quy định cấm được ghi trong điều 6 (đối với tổ chức, cá nhân):

(Cấm) a) Thay đổi nội dung, thêm động tác diễn xuất khác với nội dung đã được phép biểu diễn;

b) Quảng cáo mạo danh nghệ sĩ, đoàn nghệ thuật; quảng cáo người biểu diễn không đúng nội dung đã được cấp phép;

c) Sử dụng trang phục hoặc hóa trang không phù hợp với mục đích, nội dung biểu diễn và thuần phong mỹ tục, truyền thống văn hóa Việt Nam.

d) Sử dụng bản ghi âm để thay cho giọng thật của người biểu diễn hoặc thay cho âm thanh thật của nhạc cụ biểu diễn;

đ) Thực hiện hành vi thiếu văn hóa hoặc hành vi làm ảnh hưởng xấu đến quan hệ đối ngoại;

e) Tổ chức biểu diễn cho người đã bị cơ quan quản lý nhà nước về văn hóa, thể thao và du lịch cấm biểu diễn.

Nhìn qua, có vẻ những quy định này đã bao quát tất cả các mặt trái của showbiz, điển hình như: ăn mặc phản cảm, vũ đạo gợi cảm quá đà, hát nhép, nội dung biểu diễn trái với nội dung đã được cấp phép,... tuy nhiên, nó chỉ là bề nổi mà không khơi sâu khiến hàng loạt ca sĩ dễ dàng lách luật.

Cụ thể hơn, luật cấm sử dụng trang phục không phù hợp với thuần phong mỹ tục, truyền thống văn hóa Việt Nam nhưng không nêu rõ thế nào mới là trang phục phù hợp, độ dài ngắn của váy áo ra sao hay trong chương trình nào bắt buộc phải mặc áo dài truyền thống... Hơn nữa, yếu tố thuần phong mỹ tục phụ thuộc nhiều vào cảm tính và quan niệm riêng của mỗi người, thế nên dù các ca sĩ có bị phạt vì trang phục hở hang, người bị phạt cũng không cảm thấy tâm phục khẩu phục. 

Trong quá khứ, Hương Tràm, Thu Minh, Hà Anh, Angela Phương Trinh,... từng bị phạt, thậm chí cấm diễn vì trang phục phản cảm,... tuy nhiên mức phạt mà họ phải nhận chỉ như "muối đổ bể" so với cát-xê, thế nên ngoài khả năng cảnh cáo, mức phạt này gần như không có tác dụng răn đe

Mơ hồ hơn còn là quy định về hát nhép mà nghị định 79 nghiêm cấm "sử dụng bản ghi âm để thay cho giọng thật của người biểu diễn hoặc thay cho âm thanh thật của nhạc cụ biểu diễn". Hẳn khán giả còn nhớ, thời gian đầu mới lấn sân ca hát Chi Pu thường xuyên hát nhép và cho đến bây giờ cũng vậy. Thế nhưng, không một ai can thiệp đến việc cô tự do chuyển hướng từ diễn viên sang ca sĩ, sau đó là thoải mái đi diễn dù thực lực còn hạn chế. 

Có lần Trọng Hiếu từng chia sẻ, hầu hết các chương trình truyền hình hiện nay đều yêu cầu ca sĩ hát nhép. Điều này giúp họ đảm bảo được chất lượng về mặt âm thanh nhưng vô tình đã vi phạm điều cấm của nghị định 79. Lúc này, quy định biểu diễn nghệ thuật, trình diễn thời trang dường như chỉ để "làm cảnh" trước các đơn vị tổ chức nghệ thuật.

Điểm sáng hiếm hoi là quy định nghệ thuật biểu diễn đã từng cấm sóng trên VTV những ca khúc có nội dung lệch lạc, tuyên truyền thông điệp tiêu cực hay "sờ gáy" những MV chứa quá nhiều cảnh nóng (Hương Giang Idol từng phải chỉnh sửa MV "Em không hối tiếc" vì quá nhiều cảnh 16+). Thế nhưng, một khi phía ca sĩ, nhạc sĩ chủ động gắn mác 16+, 18+ cho các MV của mình, phía Cục nghệ thuật biểu diễn cũng nhắm mắt cho qua. 

Hương Giang đã từng bị tuýt còi vì MV nhiều cảnh nóng

nhưng Chi Pu chỉ cần gán mác 16+ là "Mời anh vào team em" đã an toàn

Riêng với trường hợp đạo nhạc, trong lịch sử chưa từng thấy một cá nhân nào bị cấm biểu diễn, cấm hành nghề. Hầu hết hoặc là họ tự cảm thấy xấu hổ vì vi phạm đạo đức nghề nghiệp, hoặc là chịu áp lực vì làn sóng phản đối của khán giả mà "ở ẩn" một thời gian. 

So sánh vậy để thấy, chưa ở đâu mà quản lý nghệ thuật lại "dễ tính" như ở Việt Nam. Một người nổi tiếng chỉ cần đáp ứng được đầy đủ các yêu cầu của nghị định 79, không vi phạm vào các điều cấm là đã có thể thoải mái biểu diễn, tổ chức liveshow, sự kiện... Trường hợp xấu (chủ yếu là lỗi trang phục), họ cũng chỉ cần nộp từ 2-5 triệu là tiếp tục được hành nghề. Đây là nguồn cơn dẫn đến nhiều trường hợp "nghệ sĩ biến tướng": tự ý thay đổi trang phục trong show thời trang, diễn hài theo hướng thô tục, phản cảm hay tha hồ hát nhép trong các sự kiện của học sinh, sinh viên,... mà không lo sợ bị Cục "tuýt còi".