Ai là người khiến nghệ thuật Việt Nam trở nên xuống cấp?

Sự cảm tính của khán giả trẻ

Trong ngành truyền thông gần đây, người ta có thêm một thuật ngữ mới dành cho những dư luận trái chiều và scandal là “chìm xuồng” - chỉ những sự việc nổi bật nhanh chóng mất hút để nhường chỗ cho những tin tức vô bổ khác nổi lên. Với những ai hoạt động trong ngành quảng cáo/truyền thông/báo chí, họ hiểu rằng khán giả chính là những “con mồi” dễ dắt mũi nhất. Vì thế, cách để trấn an dư luận, là dùng báo chí để đẩy một sự việc khác nhằm che đậy sự kiện không-nên-bàn-tới.

Khán giả Việt Nam đa phần thiếu chính kiến. Bởi lẽ, sinh trưởng trong một đất nước vừa thoát khỏi chiến tranh, môi trường giáo dục thường thiếu tính sáng tạo, chính vì thế, khán giả trẻ Việt Nam thường thiếu tính phản biện. Họ thường dễ bị dẫn dắt bởi đám đông thay vì bảo vệ chính kiến của mình.

Đàm Vĩnh Hưng trải lòng về "The Voice 2017"

Nói về sự dễ dãi và thiếu chính kiến của khán giả, ca sĩ Đàm Vĩnh Hưng đã nói khi anh trình bày nói về The Voice 2017: “Đưa huấn luyện viên có chuyên môn thì khán giả chê chán, đưa huấn luyện viên nổi tiếng cũng bị chỉ trích. Thậm chí, The Voice 2017 thay đổi tuyển chọn những huấn luyện viên trẻ thì lại bảo rằng “không đủ trình độ"”. Phải chăng, ngay cả khán giả trẻ cũng không biết định hướng chính gu thưởng thức của mình.

Trước những sản phẩm của Sơn Tùng, điều đầu tiên mà khán giả muốn biết là… đạo của ai. Và chỉ cần vài nốt nhạc, chút cảnh giông giống nhau, nghệ sĩ trở thành “tội đồ” của dư luận. Đặc biệt hơn, dẫu có đạo, thì bài hát đó... vẫn nổi.

Sự phán xét của những nhà chuyên môn thế hệ cũ

Trong những ngày qua, việc cấm lưu hành năm ca khúc, trong đó có bài hát “Con đường xưa em đi” đã gây xôn xao dư luận. Bất chấp rằng cục nghệ thuật đã đưa ra lý do thấu tình đạt lý rằng “cần xác định lại tên tác giả và lời ca gốc, chứ nội dung tư tưởng của các ca khúc trên không có vấn đề gì”, nhạc sĩ Nguyễn Lưu vẫn cho đặt ra câu hỏi: “Không quốc gia nào cho phép lưu hành những tác phẩm khiến cộng đồng sao nhãng việc bảo vệ thể chế của đất nước. Riêng đối với năm ca khúc trên, tôi thấy có rất nhiều vấn đề về mặt tư tưởng. "Con đường xưa anh đi" là con đường nào?”. 

Trong phê bình văn học nói riêng và nghệ thuật nói chung, người ta thường nhắc đến “độc giả/khán giả hàm ngôn” – chỉ những người hiểu hết tầng lớp ý nghĩa mà tác giả muốn gửi gắm – và “độc giả/khán giả” – chỉ những luồng ý kiến, suy nghĩ trong một sản phẩm nghệ thuật nằm ngoài ý đồ của người viết. Việc nhạc sĩ Nguyễn Lưu nói rằng ca khúc cổ xúy chế độ Cộng Hòa có thể không sai, nhưng phán xét và áp đặt ý kiến của ông lên một sản phẩm nghệ thuật và bắt công chúng chấp thuận, lại là một tội ác với đứa con tinh thần này.

Bản chất của nghệ thuật là đa chiều, và đôi khi chính sự phán xét của các nhà chuyên môn đủ để giết chết một ca khúc đẹp.

Sự dễ dãi trong thưởng thức nghệ thuật

Một trong những câu nói gây tranh cãi gần đây nhất của Trấn Thành là “nếu thấy tôi diễn nhảm, xin hãy tắt ti vi” đã khiến dư luận bức xúc. Tuy nhiên, đã có ý kiến cho rằng: âm nhạc, hài kịch, văn học, mọi ngành sáng tạo nếu xuống cấp sao không loại bỏ và kẻ nào dung túng cho nó? Chính là khán giả. Bởi lẽ, nếu chúng ta cương quyết trong việc gạt bỏ những nghệ thuật dễ dãi, thì sẽ không có những ca khúc thảm họa hoặc đạo nhái, những chương trình hài thiếu tính xây dựng.

Vì thế, nói như tác giả Nguyễn Bình Nguyên: "Trước khi phán xét nghệ sĩ hay ai đó, đôi khi ta phải nhìn nhận chính mình: Bạn có đang tiếp nhận văn hóa một cách dễ dãi?".