8 tháng hàng chục nghi vấn "đạo nhái": lối thoát nào cho tư duy "mì ăn liền" của nghệ sĩ Việt?

Đạo nhạc: chuyện thường ở Vpop

Chỉ tính sơ qua 8 tháng đầu năm, từ nhạc sĩ mới nổi đến những tên tuổi đã thành danh, Vpop đã chứng kiến khoảng 20 vụ việc liên quan đến ồn ào "ăn cắp" ý tưởng. Những cái tên đứng đầu bộ sưu tập này phải kể đến: Khắc Hưng (4 sản phẩm), Sơn Tùng (3 sản phẩm), Đông Nhi (2 sản phẩm), Erik & Min, Only C, Juun Đăng Dũng, Tóc Tiên, S.T, Hương Tràm, Isaac, Chi Dân, Lưu Hương Giang (1 sản phẩm) và mới đây nhất là Lê Thiện Hiếu với MV đầu tay mang tên "Người ta và anh". 

Điều đáng nói là thời gian bị "bóc phốt" sao chép ý tưởng của nghệ sĩ Việt ngày càng có dấu hiệu rút ngắn, thậm chí, ra mắt ngày hôm nay, hôm sau đã phát hiện "đạo nhái" sản phẩm quốc tế. Tinh vi hơn là có trường hợp chỉ nhặt nhạnh ở mỗi MV một vài phân đoạn, cắt ghép và chỉnh sửa rồi cộp mác "con đẻ" của bản thân mình. Công chúng ngán ngẩm, fan hâm mộ mất niềm tin nhưng có vẻ lối mòn này vẫn chưa tìm thấy hướng "giải thoát". 

Nhạc Việt đã đến thời cạn kiệt sự sáng tạo

Thực tế, việc đạo nhái đã trở thành vấn nạn của nhạc Việt nhiều năm trở lại đây nhưng chưa khi nào lại nở rộ và "bùng nổ" theo chiều hướng tiêu cực như 8 tháng đầu năm, đặc biệt là trong tháng 7. Cứ bẵng đi một thời gian, dư luận lại xôn xao khi sao có tên tuổi như Khắc Hưng, Sơn Tùng, Lưu Hương Giang, Tóc Tiên... bị bóc phốt sao chép ý tưởng. Quái dị hơn nữa là cứ triệu view thì sẽ bị tố "đạo nhái" và hiển nhiên, chàng trai gốc Thái Bình là cái tên bị đưa vào tầm ngắm nhiều nhất. 

Cả 3 sản phẩm phát hành đầu năm nay: "Lạc trôi", "Nơi này có anh" và "Bình yên những phút giây" đều bị tìm ra điểm trùng hợp với sản phẩm từ Á sang Âu. Tuy nhiên, không xôn xao như những vụ việc trước đó, ca khúc mới của Tùng "núi" nhanh chóng thoát khỏi tranh cãi khi người sản xuất và đồng nghiệp của nam ca sĩ lên tiếng giải thích.

Như thói quen, cứ ra ca khúc mới là Sơn Tùng sẽ bị soi vấn đề "đạo nhái", điển hình trong năm 2017 đã có đến 3 sản phẩm vấp phải tranh cãi "copy - paste" âm nhạc nước ngoài

Trường hợp gây nhiều tranh cãi nhất phải kể đến Khắc Hưng khi nhạc sĩ trẻ này đã "vượt mặt" Sơn Tùng và dẫn đầu danh sách nghệ sĩ có nhiều sản phẩm bị tố "copy" trong 8 tháng đầu năm. Từ "Ánh nắng của anh", "Ghen", "Đâu chỉ riêng em", đến "Như cái lò" đều nhanh chóng bị phát hiện sự trùng hợp đến ngạc nhiên ở phần beat với các ca khúc quốc tế. Lên tiếng giải thích rồi công khai khiêu khích công chúng tìm ra sự giống nhau của "Ghen", đôi khi lại tỏ ra "vô can" khi không hiểu tại sao "Đâu chỉ riêng em" lại giống "Tình lay động lòng nhói đau" (ca khúc nhạc Hoa) đến vậy, thế nhưng, dư luận bắt đầu hoài nghi về những lời triết lý và có tính học thuật của Khắc Hưng khi cứ "dăm bữa nửa tháng" lại dính "cú phốt" liên quan đến đạo đức nghề nghiệp. 

Nhìn lại nhạc Việt đầu năm 2017 cũng đủ thấy, những sáng tác mang hơi hướng thị trường ngày càng được ưa chuộng. Hiển nhiên, để đáp ứng được nhu cầu số đông này, người nghệ sĩ cũng chọn cách an toàn là sử dụng những vòng hòa âm quen thuộc với một vài giai điệu và nốt nhạc cơ bản. Chính bởi sự thông dụng và phổ biến này mà nếu không như không có gu riêng, nghệ sĩ Việt rất dễ nghe quen tai rồi bắt chước theo một vài âm điệu của ca khúc quốc tế.

Chính Khắc Hưng cũng từng chia sẻ: "Vòng hòa âm như một cái khuôn có sẵn được sử dụng trong nhiều ca khúc. Những bài hát sử dụng chung vòng hòa âm nghe lần đầu tiên có thể sẽ tạo nên cảm giác dễ thuộc, dễ nghe. Một số người nghe nhạc khó tính sẽ yêu cầu cao hơn, nhưng phần lớn ca khúc hướng đến số đông thì đều theo một công thức".

Nhà sản xuất Slim V cũng đồng tình với quan điểm trên. Anh cho rằng: "Trí nhớ của con người hoạt động theo pattern (khuôn mẫu). Âm nhạc hiện đại sử dụng lối viết chu kỳ ngắn lặp đi lặp lại để khiến bài hát dễ nhớ (catchy - dễ nắm bắt). Chính lối viết nhạc này cộng với việc sử dụng chung một vòng hòa âm (giai điệu khi viết ra phải dựa vào hòa âm) khiến các sản phẩm âm nhạc ngày nay rất dễ bị giống nhau". Anh chàng này còn nhấn mạnh rằng việc việc sử dụng chung vòng hòa âm rất phổ biến và không hề sai trái. 

Giống như bảng chữ cái và chữ số, vòng hòa âm đều được xây dựng từ những nốt đơn cố định và quen thuộc, từ đó phát triển thành nhiều giai điệu và âm vực khác nhau. Thế nhưng, cùng xuất phát điểm không có nghĩa là sản phẩm nào cũng được phép giống nhau hoặc nếu cạn kiệt ý tưởng thì mượn hay nhặt nhạnh một vài phân đoạn của đồng nghiệp cùng nghề. Như thế là trái phép và đang lợi dụng chất xám của người khác.

Nhạc Việt không thiếu đề tài và thực tế, vòng hòa âm cũng không giới hạn sự sáng tạo, nếu cứ chạy theo những chất liệu quen thuộc để đáp ứng thị hiếu công chúng thì mãi mãi nghệ sĩ Việt không thể thoát khỏi tư duy "mì ăn liền". Sáng tạo không chỉ đơn giản là khác biệt so với các sản phẩm trước đó mà quan trọng, sáng tạo còn phải tạo ra sự đặc biệt so với các đồng nghiệp trong nghề, dù không cùng đất nước. 

Trách nhiệm có hoàn toàn nằm ở người nghệ sĩ?

Khán giả là đối tượng đầu tiên, cũng là mục tiêu cuối cùng mà người nghệ sĩ muốn chinh phục và chiều lòng. Cũng bởi chạy theo số đông mà nhạc Việt đang trên đà "thị trường hóa". Đáng buồn là phần lớn những ca khúc bị tố đạo nhái lại được dư luận đón nhận nhiệt tình ở ngay thời điểm ra mắt và dù có bị "bóc mẽ" vẫn cứ tăng view "không phanh". Bằng chứng tiêu biểu nhất phải kể đến "Lạc trôi" và "Nơi này có anh" của Sơn Tùng. 

Tỉnh táo mà nói, khán giả cũng đang góp phần làm "giàu" cho bộ sưu tập "đạo nhạc" của Vpop ở thời điểm hiện tại bởi tính "kén cá chọn canh", chỉ ưa chuộng những sản phẩm bắt tai và có tính thị trường. Trong khi đó, những sáng tác của Vũ Cát Tường, Tiên Tiên hay Lê Cát Trọng Lý lại cực kì kén người nghe và có cho dò tìm cũng chưa chắc đã tìm thấy dấu hiệu "ăn cắp ý tưởng". Đề cao những giai điệu quen thuộc, lại đòi hỏi nhạc sĩ không được trùng lặp beat nhạc với bất kì sản phẩm nào, phải chăng, khán giả Việt đang làm khó người nghệ sĩ?

Nhạc Vũ Cát Tường hay Lê Cát Trọng Lý độc đáo nhưng lại khó được đón nhận và cực kì kén người nghe

Chưa dừng lại ở đó, tình huống mà Lê Thiện Hiếu mới trải qua gần đây lại mở ra một khía cạnh mới trong vụ đạo nhái liên hoàn. Giải thích đã bỏ tiền ra mua beat nhạc trên một trang web uy tín nhưng "Người ta và anh" vẫn bị quy chụp "ăn cắp" 100% bản phối của nhóm nhạc người Mỹ. Công chúng khắt khe không sai nhưng có quá đáng khi bất cứ sản phẩm nào vừa ra lò cũng bị gán mác đạo nhạc. 

Nói như vậy không có nghĩa là phủ nhận trách nhiệm của người nhạc sĩ nhưng chung quy lại, sự sàng lọc theo tính đại trà của dư luận đang tiếp tay cho tư duy "mì ăn liền" của Vpop sinh sôi. Muốn đòi hỏi một sản phẩm chất lượng và có tính độc đáo thì ngay từ vai trò là người mộ nhạc, khán giả Việt cũng nên nâng cao trình độ thưởng thức và đánh giá của bản thân mình.