Văn hóa fandom tại Kpop: Nhìn lại những điểm bình thường và bất thường

Nhiều người có thể cho rằng, người hâm mộ là một khái niệm chung, tồn tại ở bất cứ thị trường giải trí nào trên thế giới. Tuy nhiên, tại Kpop, cộng đồng người hâm mộ lại được tổ chức và hoạt động một cách rất bài bản trong việc hỗ trợ cho thần tượng yêu thích của mình. Ở Kpop, có hàng triệu điều bình thường cũng như bất thường liên quan đến người hâm mộ, góp phần định hình cái gọi là văn hóa fandom của ngành công nghiệp âm nhạc này.

Fandom là gì?

Fandom nằm trong bản chất phát triển của một nền tiểu văn hóa, bắt nguồn từ thế giới giải trí. Fandom có thể được tạo ra cho các nhạc sĩ, ca sĩ, nghệ sĩ, và thậm chí là cả các tác phẩm viễn tưởng. Nhiều fandom thậm chí còn tự nhận là Trekkies (fan của “Star Trek”), Whovians (fan của “US Dr. Who”), Potterheads (fan của “Harry Potter”),….

Trong vương quốc Kpop, không có một cái tên chung nào dành cho các fan hâm mộ của ngành công nghiệp âm nhạc này. Tuy nhiên, mỗi nhóm nhạc lại có một tên fandom riêng và bao gồm một số lượng người hâm mộ khác nhau, từ những fan bình thường theo dõi tin tức của thần tượng một cách chân chính, cho đến những người được gọi là sasaeng fan.

Sasaeng fan

Hầu hết tất cả chúng ta khi bước chân vào thế giới Kpop đều được coi là những người hâm mộ bình thường. Chúng ta mua các sản phẩm âm nhạc của nghệ sĩ mà mình yêu thích, sưu tầm poster và thậm chí tiết kiệm hết mức để một lần trong đời đến tham gia show diễn của họ. Dẫu vậy, từ những hành động bình thường đó, có những người lại muốn đi xa hơn cái ranh giới đó. Những “fan cuồng” này thường sống ở Hàn Quốc, Nhật Bản hay Trung Quốc, nhưng với sự phát triển ngày càng mạnh mẽ của Kpop trên toàn thế giới, những người hâm mộ kiểu này có thể được tìm thấy ở bất cứ nơi nào.

Sasaeng fan chụp ảnh Yoochun (JYJ) từ phía trên trong khi nam thần tượng này đang ở nhà

Vậy thì, một sasaeng fan thực sự là gì? Những người này thường được gọi là kẻ "điên rồ" hoặc "fan bám đuôi". Những người hâm mộ kiểu này thường làm hai, ba, hoặc rất nhiều công việc bán thời gian, để dành tiền của vào những hoạt động "bám đuôi thần tượng". Nhiều sasaeng fan ở Hàn Quốc còn rất trẻ, và họ chấp nhận “cúp lớp” hoặc thậm chí bỏ học để tham gia rình rập về một thần tượng hay một nhóm nhạc nào đó mà họ quan tâm.

Sasaeng fan tụ tập bên ngoài chờ đợi Junsu (JYJ)

Các sasaeng tiết kiệm tiền bạc để có thể chi tiêu vào việc thuê taxi mỗi ngày trong tuần để theo dõi ngôi sao yêu thích của mình, từ lúc họ rời khỏi nhà cho đến tất cả các hoạt động trong ngày. Sasaeng fan kiên nhẫn chờ đợi bên ngoài các tiệm làm đẹp, phòng tập luyện và cả công ty quản lý để có thể được nhìn thoáng qua, nói vài ba câu, hoặc thậm chí là chụp một bức ảnh với thần tượng yêu thích của họ. Những hoạt động này, thoạt nghe có vẻ giống như những điều bình thường mà bất kỳ fan chân chính nào cũng sẽ mong muốn nếu thực sự yêu mến một ngôi sao nào đó. Tuy nhiên, đối với các sasaeng, những hành vi này lại ngày càng đi xa hơn.

Jaejoong (JYJ) ở nhà và sasaeng fan nhìn trộm vào nhà anh

Họ tham gia với những người khác, những người có cảm giác tương tự đối với một nghệ sĩ nào đó, và  cùng nhau tạo ra các câu lạc bộ hay fandom sasaeng mini. Họ cố gắng tìm hiểu tất cả mọi thứ về nghệ sĩ mà họ yêu thích. Nhiều lần, thậm chí họ còn thuê cả thám tử tư để theo dõi chính thần tượng của mình và chụp lại tất cả những hoạt động thường ngày của nghệ sĩ, từ đánh răng cho đến… đổ rác. Những fan hâm mộ kiểu này thường sẽ dần phát triển tình bạn và cả sự cạnh tranh với nhau. Một người sẽ theo dõi một nơi nào đó, và nếu tìm được điều gì, họ sẽ nhắn ngay cho “đồng nghiệp” và sau đó, một “tập đoàn” sasaeng chắc chắn sẽ tập hợp tại địa điểm đáng ngờ đó. Trên blog cá nhân của mình, họ cố gắng cạnh tranh với nhau bằng cách tung ra những hình ảnh chưa từng thấy của thần tượng mà họ yêu thích. Những người hâm mộ kiểu này trở nên cực kỳ ám ảnh với thần tượng, và sự tôn thờ của họ có thể dễ dàng biến chuyển thành sự ảo tưởng một cách khá nhanh chóng.

Fan Fiction

Từ những mơ mộng ban đầu, nhiều sasaeng dần bắt tay vào việc viết những "Fan Fiction". Loại truyện này được viết và đọc khá nhiều trên toàn thế giới, thông thường là để các fan truyền đạt cách họ cảm nhận về một chương trình hoặc một cuốn tiểu thuyết đặc biệt nào đó.

Cần phải khẳng định rằng, bản chất fan fiction không hề xấu. Thực tế, ngay tại Kpop, fan fiction là nơi giúp các fan thỏa trí tưởng tượng của mình về những thần tượng mà họ yêu mến. Fan Kpop thường viết những câu chuyện về các cặp đôi mà họ yêu mến (cả nam – nam, nữ - nữ, hay nam – nữ), như một cách bày tỏ tình cảm và sự ủng hộ dành cho các idol.

Tuy nhiên, cũng chính người hâm mộ đã đẩy văn hóa fan fiction đi quá xa, đặc biệt là khi các sasaeng lại viết chúng với ý tưởng rằng, họ đang trong mối quan hệ yêu đương với thần tượng của mình và cả hai sẽ sớm đi đến hôn nhân. Họ thực sự tin rằng những câu chuyện mình viết ra là thực tế, và nó dần củng cố sự ảo tưởng bên trong suy nghĩ của họ. Hành động của họ đối với thần tượng dần mang tính “chiếm hữu hơn”, và họ cũng chú ý quá đáng hơn đến bạn bè hay người quen của idol.

Nếu một thành viên nhóm nhạc thần tượng nào đó bị phát hiện ra ngoài với một người khác giới, dù có thể họ chỉ dùng bữa cùng nhau như những người bạn, saseng fan chắc chắn sẽ nổi điên. Họ bắt đầu có những hành động đe dọa đến người đã “dám” đi ăn với thần tượng của mình. Họ sẽ theo dõi người đó và thậm chí còn vượt quá giới hạn khi tấn công người đã “cướp” "oppa" hoặc "noona" của họ. Những người hâm mộ kiểu này cũng sẽ bất chấp tất cả, làm mọi việc có thể để được thần tượng nhớ đến. Một số thậm chí còn tát, đá, hoặc thậm chí nhổ vào mặt của thần tượng mà họ đang bị ám ảnh.

Những hành vi này khiến nhiều người phải suy ngẫm, rằng mục đích thự sự của các "fan" này là gì. Dù cho họ luôn tư coi  mình là người hâm mộ của một nghệ sĩ nào đó, nhưng mục tiêu của họ dường như là để “tiêu diệt” các mối quan hệ công việc và cá nhân của thần tượng, hạ nhục họ, và khiến idol lúc nào cũng phải sống trong sợ hãi.

Tham gia Fanclub

Bỏ qua các sasaeng fan, mỗi nhóm nhạc đều có một fanclub chính thức do chính công ty điều hành và quản lý. Tham gia vào những fanclub chính thức này có thể khiến bạn tốn chút thời gian, công sức và tiền bạc. Đối với nhiều fan Kpop, đôi khi, gia nhập một fanclub chính thức có thể mang đến nhiều lợi ích hơn việc chỉ được gọi bằng một cái tên cụ thể, hoặc được trao cho những “danh phận” nhất định.

Đối với một số fanclub, họ thậm chí còn có cả một hệ thống xổ số. Bạn gửi tên cùng đơn đăng ký, và một khoản phí thành viên, sau đó tên của bạn được chuyển đổi thành số và bạn hãy bắt đầu… cầu nguyện. Nếu một chút may mắn tìm đến, số của bạn có thể được lựa chọn để trở thành thành viên của fanclub chính thức này.

Nếu bạn không sinh sống tại Hàn Quốc, bạn có thể đăng ký vào một fanclub không chính thức tại địa phương, hoặc bạn có thể phải tìm kiếm trên mạng. Tuy nhiên gần đây, vài nhóm nhạc Hàn Quốc cũng trở nên “rộng rãi” hơn, khi cho phép các fan quốc tế được đăng ký vào fanclub chính thức.

Ý nghĩa phổ biến nhất của việc gia nhập một fandom đối với hầu hết người hâm mộ, chính là để được gọi với một “danh xưng” nhất định của fanclub, đồng thời tìm kiếm những người bạn cùng chung sở thích, hay hỗ trợ nghệ sĩ bằng cách mua album, và lan truyền những tin tức về họ. Ngoài ra, tham gia vào một fandom có thể giúp bạn mạnh mẽ lên tiếng bảo vệ thần tượng nếu họ không may vướng vào một vụ bê bối hay tin đồn chưa xác thực.

Tên fandom, màu sắc và fan donation

Kể từ khi Kpop bắt đầu bùng nổ với sự ra đời của các nhóm nhạc thần tượng Hàn Quốc vào giữa những năm 90, các fandom cũng dần trở nên “bành trướng” hơn. Rất nhiều nhóm sở hữu những cái tên có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, góp phần mô tả với công chúng rằng họ là ai. Và tên fandom, ở một khía cạnh nào đó, cũng mang ý nghĩa tương tự.

Tên của các fandom, trong gần như tất cả các trường hợp, đều có liên quan  trực tiếp đến tên nhóm nhạc. Trong khi một số thần tượng tự quyết định tên fandom của mình, hay để công ty quản lý đặt, thì một số khác lại tiến hành bỏ phiếu, để chính các fan quyết định tên gọi chung của mình. Một số fandom thậm chí còn có nhiều tên gọi khác nhau cho fan trong nước và fan quốc tế. Có tên fandom được chính thức công nhận bởi các nhóm nhạc thần tượng và công ty chủ quản, cũng có những cái tên không chính thức dành cho các nhóm tân binh. Thậm chí, nhiều nhóm vô danh còn chưa bao giờ biết đến niềm vui của việc sở hữu một cái tên fandom. Đến nay, những cái tên như ELF, VIP, Sone, Wonderful, EXO-L,… đã trở nên vô cùng thân quen với fan Kpop.

Bên cạnh tên fandom, màu sắc thường đại diện cho không chỉ riêng các nhóm nhạc hay nghệ sĩ, mà còn tượng trưng cho cả một cộng đồng người hâm mộ. Khi một nghệ sĩ biểu diễn trên sân khấu và nhìn về phía đám đông khán giả, họ sẽ nhận ra ngay đâu là fan của mình, nhờ vào màu sắc của những chiếc bong bóng hoặc lightstick. Đây là một trong những cách tốt nhất để người hâm mộ ủng hộ cho các nghệ sĩ mà mình yêu thích.

Nhưng văn hóa màu sắc này lại dẫn đến những hệ lụy tiêu cực hơn. Bởi vì số lượng các màu sắc hạn chế, mà các nhóm mới lại ra đời ngày càng nhiều. Thế nên, rất khó để những nhóm nhạc hậu bối lựa chọn được những sắc màu như ý, vì chúng gần như đã được các tiền bối sử dụng hết. Và lần đầu tiên trên thế giới, người ta được chứng kiến cảnh tượng tranh cãi, lời qua tiếng lại không khoan nhượng để giành… màu sắc.

Đối với những tân binh sau này, họ không còn cách nào khác ngoài việc trộn nhiều màu lại với nhau. Twice và Seventeen chính là hai cái tên đi đầu trong việc sử dụng màu pha làm màu đại diện cho fandom của mình .

Trong những năm gần đây, các fandom dần tạo được ấn tượng tích cực hơn trong mắt công chúng bằng những hành động đáng khen ngợi. Người hâm mộ thường xuyên quyên góp gạo trong những buổi biểu diễn của các nghệ sĩ, những buổi quay MV, chụp ảnh, quảng cáo, hay cả những buổi họp báo. Số lượng gạo này sau đó được quyên góp cho các tổ chức từ thiện dưới tên thần tượng hay nhóm nhạc của họ. Vòng hoa gạo đã dần thay thế những vòng hoa truyền thống – vốn khá tốn kém nhưng lại không có nhiều ý nghĩa thiết thực.

Kết

Bất cứ ngành giải trí nào cũng tồn tại hai mặt tiêu cực và tích cực. Tại Hàn Quốc, khi mà Kpop đã và đang dần định hình chỗ đứng như là một nền tiểu văn hóa, hoạt động của người hâm mộ cũng dần thu hút được nhiều sự chú ý hơn.

Từ những người hâm mộ bình thường cho đến các fan điên rồ, thế giới Kpop đủ rộng lớn để cả hai cùng tồn tại. Nhưng đối với nhiều người, sasaeng không phải là fan, và sự hiện diện của họ chỉ mang lại những mối nguy hại cho idol mà thôi.

Nhưng bên cạnh sasaeng hay những vấn đề tiêu cực khác, văn hóa fandom tại Kpop vẫn còn rất nhiều điểm tích cực, trở thành nét đặc trưng chỉ có riêng tại ngành giải trí nước này. Tên fandom, màu đại diện, vòng hoa gạo,… sẽ là những điều giúp mọi người vui vẻ và tự hào khi nhắc đến cộng đồng fan hâm mộ của làng nhạc Hàn Quốc.

Munnie lược dịch