Lắng nghe tiếng nói của người nhập cư qua "Paper Planes"

“Paper Planes” của nữ rapper M.I.A. là một trong những bài hát có ảnh hưởng lớn nhất thập niên 2000s. 11 năm trở về trước, bài hát kinh điển trên leo lên vị trí No.4 tại BXH Billboard Hot 100 và tạo nên vô số trào lưu văn hóa kể từ đó. Về mặt nghệ thuật, ca khúc cũng được tạp chí NPR vinh danh vị trí đầu bảng trong danh sách “The 200 Greatest Songs By 21st Century Women+”.

Điều tạo nên sức hút kỳ lạ cho “Paper Planes” phải kể đến phần lyrics độc đáo của ca khúc. Qua một cuộc phỏng vấn với tờ The Daily Beast, M.I.A. hé lộ: “Paper Planes” là phép ẩn dụ cho visa của những người nhập cư. Họ đến những miền đất hứa để thực hiện giấc mơ của mình - nhưng trong con mắt của dân địa phương, họ chỉ là những tên khủng bố, kẻ cướp nhà băng ,... không hơn không kém. Đó là những điều tiếng, quy chụp mà người nhập cư bị dư luận đè nén lên hàng ngày. Song M.I.A. lại đề cập đến vấn đề nhạy cảm trên dưới một góc nhìn hết sức… lầy lội và hóm hỉnh:

“If you catch me in the border I got visas in my name”
… I get one done in a second if you wait”.

(Nếu bị bắt ở biên giới, thì chị vẫn có visa chính chủ
… Đợi vài giây thôi là có tờ mới rồi)

Để châm biếm lại truyền thông, nữ rapper “tới bến” khi hóa thân vào bà trùm làm giả visa. Theo dấu chân của M.I.A., music video cho “Paper Planes” cũng khắc họa thành công nét văn hóa đặc sắc của cộng đồng dân nhập cư. M.I.A. xuất thân là người tị nạn trong cuộc nội chiến Sri Lanka. Đến với Anh quốc, cô dùng sức ảnh hưởng của mình để tố cáo tội ác chiến tranh nơi quê nhà.

Về mặt âm nhạc, “Paper Planes” được xây dựng dựa trên sample “Straight to Hell” của The Clash - một ca khúc cũng nói về thông điệp chống phân biệt người tị nạn. Và phần đặc sắc nhất của “Paper Planes”, xin được vinh danh đoạn điệp khúc.

“All I wanna do is
And a
And take your money.”

Chorus trên tái hiện lại phần hook của ca khúc “Rump Shaker”. Song thay vì âm thanh của nhạc cụ như ca khúc gốc, “Paper Planes” lại “khét lẹt” với 4 tiếng súng nổ và tiếng két tiền cha-ching. M.I.A. đối diện với nhiều ý kiến trái chiều với loạt âm thanh bạo lực trên - song nữ rapper gốc Sri Lanka cũng có những lý lẽ thuyết phục cho riêng mình: “Người tị nạn như chúng tôi đã quen với việc chạy trốn, đặc biệt là khỏi những cuộc chiến tranh. Đối với chúng tôi, tiếng súng là một phần của cuộc sống hàng ngày. Tại sao tôi không thể dùng chúng để bộc lộ quan điểm của mình, thay vì cứ mãi sợ sệt?”

“Paper Planes” tạo nên sức ảnh hưởng sâu rộng trong nền văn hóa đại chúng. Rất nhiều rappers như Lil B, MF Doom,... đã freestyle trên chất liệu nhạc của “Paper Planes”. Vào năm 2008, T.I. cho ra mắt track “Swagga Like Us”, hội tụ những tên tuổi “sừng sỏ” như Jay-Z, Kanye West và Lil Wayne - và sự kết hợp của bộ tứ trên lấy cảm hứng từ line “No one on the corner has swagger like us” huyền thoại.

Kể từ Paper Planes, M.I.A. cho ra mắt hàng loạt sản phẩm ấn tượng và không kém phần… gây tranh cãi. Liệu còn ai có thể biến quan điểm chính trị thành những hit Top 10 như cô? Dù có nổi tiếng, quyền lực đến cỡ mấy, M.I.A. vẫn luôn là cô gái “third world democracy” (người ủng hộ dân chủ ở các quốc gia kém phát triển) ngày nào.