Làn sóng Kpop: "Bong bóng xà phòng" sắp vỡ tung?

Làn sóng văn hóa Hàn Quốc mà nhiều người vẫn quen thuộc với cái tên “Hallyu” bắt đầu nổi lên rầm rộ từ đầu những năm 2000 khi những bộ phim tình cảm lãng mạn Hàn Quốc nổi tiếng khắp thị trường châu Á. Một thế hệ trẻ đã lớn lên cùng với những "Trái tim mùa thu", "Bản tình ca mùa đông", "Nấc thang lên thiên đường",... Và cũng chính những bộ phim này, cụ thể hơn là nhạc phim, là tiền đề cho làn sóng Hallyu thứ 2 mang tên Kpop manh nha lớn mạnh và vượt khỏi biên giới Hàn Quốc.

Khoảng từ năm 2005, các công ty giải trí Hàn Quốc mà đại diện tiêu biểu nhất là SM đã cho ra mắt những nhóm nhạc với hình ảnh trẻ trung và lung linh. Sự thành công trong nước khiến họ mạnh dạn đầu tư và tấn công ra thị trường nước ngoài. Với nền tảng tạo dựng và thương hiệu được xây dựng từ nhạc và phim Hàn Quốc trước đó, họ được chào đón nồng nhiệt tại một số quốc gia châu Á.

Qua một thời gian đủ dài để lan tỏa sức ảnh hưởng của mình đến các nước trong khu vực, các công ty và chính phủ Hàn Quốc dần ý thức mạnh mẽ về cái gọi là "sức mạnh mềm" của văn hóa Hàn Quốc. Một số thuật ngữ như "culturenomy" (kinh tế dựa trên văn hóa) được dùng để gọi chiến lược mở rộng "lãnh thổ kinh tế" của Hàn Quốc.

Cuộc "xâm lăng văn hóa" của Hàn Quốc chính thức bắt đầu từ đây, không chỉ thuần túy là giao lưu văn hóa hay tài trợ quảng cáo mà còn là một chiến lược chủ đích có đầu tư bài bản. Qua hơn 10 năm định hình và phát triển, Kpop hôm nay, rõ ràng, đã tìm được chỗ đứng nhất định ở nhiều quốc gia trong khu vực.

Nhưng kể từ khi làn sóng Kpop đạt đến đỉnh điểm vào năm 2012 với hiện tượng "Gangnam Style", nhiều người bắt đầu nhìn nhận lại về sức lan rộng thật sự của nó. Không thể phủ nhận sức ảnh hưởng của Kpop trong văn hóa nhiều nước châu Á. Thế nhưng, nếu so sánh với những nền âm nhạc phát triển nhất thế giới, bao lâu nay có vẻ âm nhạc Hàn Quốc mà đại diện tiêu biểu nhất là Kpop vẫn dậm chân tại chỗ. Điều này khiến nhiều người lo ngại: Phải chăng bấy lâu nay, làn sóng Kpop chỉ là một hiện tượng "bong bóng xà phòng" được tô vẽ từ sự ảo tưởng của một thế hệ?

Vẫn trên đà phát triển

Làn sóng Kpop bắt đầu với những cái tên đình đám như DBSK, Super Junior, Wonder Girls, Kara, SNSD,... Thời gian đầu, một số chuyên gia đã nhận định rằng làn sóng này chỉ là một hiện tượng nhất thời và việc các nhóm nhạc thần tượng có tuổi thọ tương đối ngắn có thể là mối nguy đe dọa ngành công nghiệp Kbiz. Tuy nhiên, sau một thập kỷ quan sát, các chuyên gia nay lại tin tưởng rằng trong thị trường âm nhạc, làn sóng Hallyu là hiện tượng có thật và lâu bền, dù các ngôi sao hay ban nhạc Kpop có tuổi nghề ngắn ngủi như thế nào.

DBSK được xem là những người tiên phong cho làn sóng Kpop tại châu Á

Một trong những điểm giúp làn sóng Kpop tạo ra sức ảnh hưởng mạnh mẽ trong nhiều năm qua chính là số lượng các nghệ sĩ cũng như sự đa dạng trong phong cách, điều mang lại lợi ích cho cả ngành công nghiệp và các khán giả có nguồn gốc văn hóa khác nhau.

"Monsta X có thể không quá nổi tại Hàn Quốc nhưng lại là một trong những nhóm nhạc thu hút nhất tại Nhật Bản. Trong khi đó, các fan tại Pháp lại phát cuồng vì Hyoyeon của SNSD khi cô đến thăm Paris" - Kim Kihyun, một quan chức quan hệ công chúng của tập đoàn giải trí hàng đầu Hàn Quốc CJ E&M cho biết.

Một ví dụ khác cho sự phát triển mạnh mẽ của Hallyu là M!Countdown, chương trình âm nhạc hàng tuần của đài Mnet, hiện đang ngày càng thu hút nhiều khán giả quốc tế dù đã lên sóng hơn một thập kỷ. "Hiện tại, gần một nửa số khán giả của M!Countdown là người hâm mộ quốc tế" - Lee Sanghoon, một nhà phân tích cao cấp tại CJ E&M, phụ trách chương trình M!Countdown nói.

Đó là chưa kể, mỗi năm, có không biết bao nhiêu nhóm nhạc tổ chức các tour diễn châu Á, dừng chân tại nhiều nước trong khu vực để biểu diễn và giao lưu với người hâm mộ. 

Không ít khó khăn trong quá trình "bành trướng"

Nhiều người nhìn vào sự phát triển của Kpop hôm nay mà quên mất rằng, sự bùng nổ của làn sóng này không hề diễn ra một cách nhanh chóng. Ở các nhóm nhạc thế hệ đầu của phong trào Hallyu như SNSD hay Big Bang, chiến lược phổ biến mà họ theo đuổi trong quá trình quảng bá sản phẩm và phát triển tên tuổi vẫn là "quê nhà trước, nước ngoài sau".

Nhưng sau đó, sự phát triển vượt biên giới Hàn Quốc này cũng dẫn đến một hệ quả, đó là các công ty giải trí ngày càng chú tâm vào thị trường quốc tế ngay từ khi chuẩn bị hình thành một nhóm nhạc mới nào đó, bằng chứng là ngày càng có nhiều nhóm nhạc "đa quốc gia", với các thành viên người nước ngoài xuất hiện tại Kpop.

Với thành công của "Sorry Sorry", Super Junior được mệnh danh là "ông hoàng Hallyu"

Các thành viên có quốc tịch nước ngoài thực tế đã xuất hiện trong vài nhóm nhạc thế hệ đầu như Circle, nhóm nữ ra mắt năm 1998. Tuy nhiên, chiến lược này chỉ trở nên phổ biến hơn sau khi những nhóm nhạc Super Junior (với cựu thành viên Han Geng người Trung Quốc) và 2PM (với thành viên người Thái Nichkhun), nổi tiếng khắp châu Á.

Thực tế, các công ty giải trí có lý do để ngày càng đưa nhiều thành viên quốc tế vào nhóm, vì nguồn lợi thu được từ thị trường nước ngoài là không thể phủ nhận. Tuy nhiên, việc đưa các thành viên nước ngoài vào nhóm không phải lúc nào cũng đem lại hiệu ứng tích cực, đôi khi nó có thể trở thành một con dao hai lưỡi đối với chính công ty quản lý.

Sự nổi tiếng của Nichkhun đã mở đường cho nhiều thần tượng ngoại quốc tại Kpop

SM được xem là công ty mở đầu cho việc đưa các thành viên người nước ngoài vào một nhóm nhạc Hàn, thế nhưng họ cũng là công ty chịu nhiều tổn thất nhất từ những thành viên quốc tế này. Vụ việc Han Geng đệ đơn kiện công ty năm 2009 còn chưa hạ nhiệt bao lâu, thì trong vài năm gần đây, SM lại tiếp tục bị 3 thành viên Trung Quốc của EXO khởi kiện và dứt áo ra đi.

Ngoài SM, JYP cũng là công ty khá "rộng tay" trong việc sử dụng các thành viên người nước ngoài. Thế nhưng gần đây, công ty này đã phải gánh chịu một tranh cãi lớn chưa từng có cũng bởi một thành viên ngoại quốc. Đầu năm nay, khi thành viên người Đài Loan Tzuyu của Twice vẫy cờ nước mình trên một chương trình thực tế, một cuộc biểu tình dữ dội ngay lập tức nổ ra tại Trung Quốc đại lục, với việc Tzuyu bị cáo buộc ủng hộ sự độc lập của Đài Loan.

Sau khi xin lỗi công khai trên truyền hình, Tzuyu vẫn tiếp tục là mục tiêu chỉ trích của những chiêu bài chính trị. Mọi chiến lược của JYP trong việc xử lý khủng hoảng truyền thông trong sự việc này đều gần như không thể phát huy tác dụng. Sự việc chỉ tạm lắng xuống khi cả JYP cũng lên tiếng xin lỗi và ngừng mọi hoạt động của Twice tại Trung Quốc. Nhưng rõ ràng, cánh cửa cho Twice bước vào thị trường Trung Quốc gần như đã đóng sập, dù họ là nhóm nhạc tân binh hot nhất hiện nay.

Lời xin lỗi của Tzuyu được JYP đăng tải khiến nhiều người đau nhói

Ngộ nhận tai hại

Nhiều chuyên gia đã chỉ ra rằng, truyền thông Hàn và những bài báo ca ngợi quá mức đã và đang là lý do hình thành nên sự ảo tưởng tai hại về tầm ảnh hưởng thực sự của Kpop trong lòng một thế hệ người hâm mộ. Kpop phát triển là sự thật, thế nhưng nếu so sánh với các nền âm nhạc lớn của thế giới, quả thật chỉ là "châu chấu đá xe".

Không nói đâu xa, chỉ cần so sánh với "người láng giềng" Nhật Bản sẽ thấy một thực tế nghiệt ngã! Sự phát triển lan rộng trên toàn châu Á, cộng thêm việc ngày càng nhiều các nhóm nhạc Kpop Nhật tiến đã khiến một bộ người hâm mộ lầm tưởng rằng, âm nhạc Hàn Quốc đã thống trị ở Nhật Bản. Nhưng thực tế, Nhật Bản vẫn là nền âm nhạc lớn thứ hai thế giới hiện nay (sau Mỹ). Rất nhiều nhóm nhạc Nhật tiến, nhưng có biết bao nhóm đã phải ngậm ngùi quay về khi không thể tìm được đường tồn tại ở một đất nước coi trọng âm nhạc nước nhà hơn hết.

"Gangnam Style" - một hiện tượng toàn cầu khó hiểu

Nhiều người nhìn vào thành công của "Gangnam Style" mà cho rằng, Kpop đã lan rộng đến tận thị trường âm nhạc lớn nhất thế giới. Thế nhưng, "Gangnam Style" là một thành công mà chính người trong cuộc cũng không thể hiểu tại sao, nó không thể được dùng để đánh giá tầm ảnh hưởng của cả một nền âm nhạc.

Người hâm mộ Kpop chắc chắn không thể quên thất bại đau đớn của Wonder Girls với kế hoạch Mỹ tiến trong những năm 2008-2010, dù họ sở hữu siêu phẩm "Nobody" đình đám trên khắp thế giới. Từ đó đến nay, chưa có bất cứ một nghệ sĩ Hàn nào thật sự đặt chân đến thị trường âm nhạc Mỹ, chứ đừng nói đến tạo dựng được thành công tại đây. Và Kpop đối với một phần lớn công chúng tại Mỹ, nghiệt ngã thay, vẫn là một khái niệm thật xa lạ! 

"Bong bóng" sẽ sớm nổ?

Với tình hình gần như "náo loạn" trong lòng Kpop hiện nay ở Hàn Quốc, khi mỗi năm có quá nhiều nhóm nhạc ra mắt nhưng gần như rất ít tên tuổi nổi bật, nhiều chuyên gia đã dự đoán một cuộc thoái trào sẽ sớm diễn ra trên thị trường quốc tế. Nhiều người không ngạc nhiên với dự đoán này, bởi họ xem sự thoái trào này là sự "trả lại vị trí vốn có" cho Kpop, vốn bấy lâu được thổi phồng quá mức bởi những ảo tưởng truyền thông.

Theo những chuyên gia Hàn Quốc, trong chiến lược lâu dài phát triển và đưa văn hóa Hàn Quốc đến với thế giới, Kpop đã không còn là nhân tố chính. Hallyu hiện nay cũng đã bước sang giai đoạn chuyển giao đến làn sóng thứ 3, và gần như Kpop sẽ "thất sủng" trong thời gian tới khi nhận được sự hỗ trợ ít hơn từ phía chính phủ.

 

Bộ trưởng Bộ Văn hóa Hàn Quốc - ông Kim Jongdeok đã cảnh báo rằng Hallyu sẽ mất dần sức hấp dẫn của mình trừ phi tập trung vào việc xuất khẩu văn hóa hữu hình. Theo ông Lee Palseung, lý do khiến làn sóng này thoái trào là bởi thiếu sự ủng hộ từ các nghệ sĩ, cùng với đó là sự đầu tư và phát triển không bền vững.

 

“Hallyu từng một thời thành công là bởi nội dung của nó rất đặc biệt và riêng có, nhưng giờ đây khi nội dung na ná nhau, chúng ta cần phải tìm được những điều mới mẻ hơn” - ông Lee Palseung khẳng định. 

 

Wonder Girls là nghệ sĩ hiếm hoi của Hàn lọt vào bảng xếp hạng Billboard, dù kế hoạch Mỹ tiến của họ vẫn thất bại

 

Cùng với đó, những biến động liên tục của các nhóm tiên phong cho làn sóng Kpop trên thế giới thời gian gần đây đã khiến nhiều người lo ngại về một ngày thoái trào sắp đến. Mở đầu với sự kiện DBSK "tách đôi" vào năm 2009, 7 năm qua, quá nhiều biến cố đã xảy ra với những đại diện một thời từng làm mưa làm gió khắp nơi.

 

Super Junior liên tục xảy ra nhiều sự kiện như Han Geng, Kibum rời nhóm, Sungmin lấy vợ, một loạt thành viên chủ chốt nhập ngũ,.... SNSD cũng không thể giữ được con số 9 huyền thoại khi Jessica rời nhóm. Kara chính thức tan rã. Wonder Girls mất đi vị thế ban đầu khi trở về từ Mỹ, kèm theo việc Sunye và Sohee rời nhóm. Những nhóm hiếm hoi không có nhiều biến động có thể kể đến Big Bang và 2PM, nhưng cũng chẳng ai biết được tương lai của họ sẽ ra sao khi các thành viên sẽ sớm phải nhập ngũ.

 

Kết

 

Vẫn còn khá sớm để có thể khẳng định rằng liệu Kpop sẽ sớm thoái trào hay không. Thế nhưng rõ ràng, việc Kpop mất dần sức hút trong vài năm trở lại đây là không thể phủ nhận. Có thể trong tương lai gần, các công ty giải trí vẫn sẽ đánh mạnh vào thị trường quốc tế, hoặc thay đổi chiến lược quảng bá sang những nước mà trước nay Kpop ít để ý đến, như một chiêu bài cuối cùng nhằm cứu vãn tình hình hiện tại.

 

Điều quan trọng hiện nay, chính là người hâm mộ Kpop phải nhìn nhận đúng vị trí và tầm ảnh hưởng của âm nhạc Hàn Quốc trên thế giới. Làn sóng Kpop phát triển là sự thật, nhưng nếu so sánh với nhiều nền âm nhạc lớn, nó vẫn rất yếu thế. Truyền thông Hàn bấy lâu đã làm quá tốt nhiệm vụ "dắt mũi" người hâm mộ với những tin tức thổi phồng về sức ảnh hưởng của âm nhạc nước nhà trên toàn thế giới.

 

Đã đến lúc, chính truyền thông phải trả lại vị trí vốn có cho Kpop, bởi để thoát khỏi khủng hoảng và tìm đường phát triển, không cách nào hiệu quả hơn là đối diện và chấp nhận thực tế cay đắng.

 

Munnie (Tổng hợp)