Câu chuyện phi thường đằng sau bài thánh ca kinh điển gần 200 năm tuổi

Mỗi mùa Giáng sinh về, khắp nơi trên thế giới lại vang vọng những giai điệu du dương của bản thánh ca Silent Night. Với giai điệu đẹp, ca từ ấm áp, ca khúc kinh điển đã tạo nên những khoảnh khắc thiêng liêng, ấm áp, đưa con người xích lại gần nhau hơn trong ngày Chúa ra đời. Tuy nhiên, ít ai biết những thanh âm bất hủ ấy lần đầu được cất lên tại một ngôi làng nhỏ ở vùng Oberndorf thuộc nước Áo xa xôi...

Câu chuyện phi thường của những con người bình thường

Năm 1817, chàng thanh niên Joseph Mohr tuy mới 25 tuổi nhưng đã được bổ nhiệm làm phó linh mục tại nhà thờ Thánh Nicholas trong vùng. Sinh thời, cha Mohr là người tốt bụng, luôn nhiệt tình giúp đỡ những gia đình khó khăn, làm công tác từ thiện.

Vào một ngày mùa đông lạnh lẽo năm 1818, cha Mohr gặp một sự cố nhỏ khi đang sửa soạn những công đoạn cuối cùng cho lễ Giáng sinh: chiếc đàn phong cầm của nhà thờ bị hỏng. Buổi lễ sẽ không thể tiến hành nếu không có những giai điệu của tiếng phong cầm. Bất chấp những nỗ lực sửa chữa của cha Mohr, chiếc đàn vẫn trơ ra im lặng, khiến không khí càng thêm ảm đạm giữa giá rét mùa đông.

Trong thời khắc tuyệt vọng nhất, vị linh mục ngẩng mặt lên trời và cầu nguyện. Cái khó bó cái khôn, cha Mohr sực nhớ tới bài thơ Still Nacht! Heilige Nacht! (Đêm yên lặng! Đêm thánh!) mà chính ông sáng tác hai năm trước. Ông cũng nhớ tới Franz Gruber, người bạn tâm giao đang là giáo viên làng, vốn có năng khiếu âm nhạc. Dường như Chúa đã đáp lại lời thỉnh nguyện của cha Mohr. Thời điểm đó, chỉ còn vài tiếng đồng hồ nữa là thánh lễ nửa đêm bắt đầu.

Vùng Oberndorf hẻo lánh - nơi khai sinh bản thánh ca bất hủ

Giữa đêm đông giá rét, giữa những con đường trơn trượt đầy tuyết trắng, cha Mohr chạy hết tốc lực đến nhà người bạn với hy vọng mang âm nhạc đến với giáo dân trong ngày lễ trọng đại nhất trong năm. Khi ấy Franz Gruber ở một mình trong một căn nhà nhỏ. Người giáo viên tận tụy biết chơi phong cầm và từng chơi đàn cho nhà thờ Thánh Nicholas thuở bé.

Ngay khi bước vào nhà, cha Mohr kể sự tình cho người bạn và hỏi: ”Franz, anh có thể viết nhạc cho bài thơ này để ca đoàn hát trong lễ thánh không? Organ hỏng thì chúng ta dùng đàn guitar vậy!”

Vốn cũng là một người theo đạo, ông Gruber không khỏi lo lắng cho buổi lễ trọng đại sắp diễn ra. Sau khi đọc kỹ bài thơ, ông gật đầu nhận lời. Cha Mohr yên tâm giao phó trọng trách cho người bạn và tới nhà thờ chuẩn bị.

Cha Mohr và thầy giáo làng Gruber - hai tác giả của Silent night

Vài tiếng sau, hai người bạn gặp nhau ở nhà thờ St Nicholas. Chỉ có 30 phút chuẩn bị, Gruber đưa bản nhạc cho vị linh mục cùng ca đoàn xem. Thậm chí cha Mohr và Gruber chỉ dạy được cho ca đoàn phần hòa âm của hai câu thơ cuối.

Kết quả bất ngờ sau đó là buổi thánh lễ diễn ra thành công tốt đẹp. Bản nhạc giản dị của cha Mohr và Gruber được đông đảo giáo dân và dân chúng hưởng ứng nhiệt liệt. Họ chẳng thể ngờ rằng bản nhạc “thần tốc” sẽ được cất lên khắp toàn cầu vào mỗi dịp Giáng sinh sau này.

Stille Nacht, Heilige Nacht - Silent Night nguyên bản tiếng Đức

Chan chứa tinh thần nhân loại

21 năm sau ngày lịch sử đó, bản Still Nacht! Heilige Nacht! được dịch sang tiếng Anh với tựa đề Silent Night vào tháng 12 năm 1839. Và giữa những ngày tháng 12 năm 2016 này, tức gần 200 năm sau, bài thánh ca được dịch ra ít nhất 140 thứ tiếng, trở thành bản nhạc được ghi âm nhiều nhất trong lịch sử âm nhạc.

Giai điệu của Silent night nhẹ nhàng, bình dị, hàm chứa những câu hát ngắn gọn, trầm bổng. Giai điệu nồng nàn của bài hát như một sự bình thản chờ đón ngày Chúa sinh ra đời. Bài hát có nhịp 3/4 như những bước chân thật chậm, cách hòa âm và chuyển âm cũng rất đơn giản. Thế nhưng chính sự đơn giản đó lại khiến tâm trí người nghe bình yên đến nao lòng, xua tan mọi lo âu, muộn phiền trong cuộc sống...

“Silent night, holy night, all is calm, all is bright.

‘Round yon virgin mother and child!

Holy infant so tender and mild, sleep in heavenly peace, sleep in heavenly peace”

Những thiên thần nhỏ hòa ca Silent night

Mặc dù ca từ mang đậm dấu ấn Cơ đốc giáo, nhưng Silent Night cũng ngập tràn tinh thần nhân loại. Bài hát thể hiện khát khao hòa bình, yên ổn, phù hợp với tất cả mọi dân tộc, màu da, tôn giáo trên thế giới trong ngày Giáng sinh. Với ý nghĩa thiêng liêng đó, Silent Night đã xuất hiện ở những phút giây khó khăn, đặc biệt trong lịch sử nhân loại.

Một sự kiện không thể nào quên trong lịch sử nhân loại diễn ra vào ngày Noel năm 1914. Đó là thời điểm chiến tranh thế giới thứ nhất đang leo thang. Ở mặt trận phía Tây, các binh sĩ Anh và Đức đã bất tuân thượng lệnh, tự động ngừng bắn, tạo nên sự kiện “Đêm hưu chiến” nổi tiếng.

Trong khoảnh khắc, những hận thù, toan tính, súng ống được vứt bỏ hết, thay vào đó là tiếng hát ca ngợi Chúa trời và tình người. Các binh sĩ hai bên hòa ca bản Silent night bằng hai thứ tiếng Anh và Đức. Họ còn tặng nhau những món quà Giáng sinh ý nghĩa, chủ yếu là nhu yếu phẩm như rượu, thuốc lá, thực phẩm, mũ, áo. Đó đích thực là một “Đêm yên lặng” chỉ có tình người, đúng như tên gọi của bài hát.

“Đêm thánh vô cùng” của người Việt

Ở Việt Nam, Silent night được cố nhạc sĩ Hùng Lân - một người cũng thường sáng tác nhạc thánh ca, viết lời Việt cách đây hơn nửa thế kỷ. Kể từ đó, người Việt có thêm một bản thánh ca thường được hát trong các thánh đường công giáo, cũng như phát trên sóng TV, đài phát thanh mỗi mùa Noel.

Mr Đàm hợp ca cùng nhóm 5 dòng kẻ ca khúc nổi tiếng

Điểm đặc biệt của bản Đêm thánh vô cùng là cố nhạc sĩ đã không dịch hoàn toàn phần lời, mà đặt ca từ hoàn toàn mới theo ngôn ngữ văn chương của đạo Cơ đốc.

Ðêm Thánh vô cùng, giây phút tưng bừng

Ðất với trời se chữ Ðồng

Ðêm nay Chúa con thần thánh tôn thờ

Canh khuya giáng sinh trong chốn hang lừa

Ơn châu báu không bờ bến

Biết tìm kiếm của chi đền

Được sáng tác trong sự gấp gáp, hối hả bởi những con người đầy trách nhiệm, Silent night ban đầu chỉ là một bản thánh ca giản dị ở một ngôi làng nhỏ. Tuy nhiên, trải qua gần 200 năm, bản nhạc xưa cũ này vẫn có giá trị nhân văn tới toàn nhân loại trong thời khắc kỷ niệm ngày Chúa sinh ra đời.

Đúng với tên gọi “Đêm yên lặng”, ca khúc mang tới một viễn cảnh tươi đẹp về thế giới hòa bình, không bom đạn, không chiến tranh, thiên tai, không có sự chia ly, khóc lóc, chỉ có sự yên lặng, bình yên của gia đình.

Nguyễn Anh Đức